اندیشکده «شفافیت برای ایران»

یکی از مهمترین ارکان پیشگیری و مبارزه با فساد، نظارت است. اما تجربه نشان داده است که نظارت‌های متمرکز، عموما کارآمد نیستند. به همین دلیل، ارائه‌ای با موضوع آشنایی با سازمان‌ها و نهادهای نظارتی در ایران تهیه کرده‌ایم تا علاوه بر معرفی سازمان‌های نظارتی، عملکرد آن‌ها را نیز مورد بررسی قرار دهیم.

بسیاری از متون قانونی که در کشور تصویب می‌شوند، نقص‌های مختلفی دارند. نقص‌هایی که در بسیاری از موارد نه تنها منجر به اجرا نشدن قانون می‌شود، بلکه در برخی موارد فرصتی را فراهم می‌کند که از آن قانون سوءاستفاده شده و نتیجه‌ای مخالف با هدف قانون‌گذار داشته باشد. اما راه‌حلی که به ذهن می‌رسد این است که از نخبگان برای تهیه متون قانونی استفاده کرد.

معدن و صنایع استخراجی یکی از حوزه‌های مهم تولیدی کشور محسوب می‌شود که علاوه بر تأمین مواد اولیه بسیاری از صنایع، در رشد درآمد کشور نیز تأثیر بسیاری دارد. وقوع فساد در این حوزه و ناکارآمد بودن آن علاوه بر آسیب رساندن به اقتصاد کشور می‌تواند بسیاری از منابع را هدر داده و محیط زیست را نیز تخریب کند.

مسئله رشوه، یکی از مسائلی است که تمامی حکومت‌ها با آن دست و پنجه نرم می‌کنند. راه‌های مختلفی نیز برای کنترل و پیشگیری از آن وجود دارد. یکی از راه‌های موثر و کم‌هزینه، شفافیت هدایای دریافتی مسئولین است.

شهرداری‌ها نهادهای مهمی در حاکمیت محسوب می‌شوند، زیرا عملکرد آن‌ها به صورت مستقیم بر زندگی مردم تأثیر دارد. اگر شهرداری‌ها ناکارآمد باشند، زندگی روزمره مردم دچار اختلال خواهد شد. به همین دلیل جلوگیری از وقوع ناکارآمدی در شهرداری‌ها بسیار مهم است.

وقوع مشکلات متنوع در حکومت‌های مختلف، امری طبیعی است. آن چیزی که بسیار حائز اهمیت است، کشف را‌ه‌حل مشکلات است. بسیاری از کشورها برای کشف راه‌حل مشکلات خود از مردم کمک می‌گیرند. در همین راستا، ما در ارائه چالش به بررسی یکی از بهترین راهکارهای مشارکت مردم در کشف راه‌حل مشکلات پرداخته‌ایم.

درک دقیق مفهوم شفافیت نیازمند شناخت حوزه‌های کلان آن است. شفافیت به طور کلی به دو حوزه شفافیت سیاسی و شفافیت اقتصادی تقسیم می‌شود. در این ارائه تلاش کرده‌ایم تا ضمن بیان تمایز بین دو حوزه کلان شفافیت، شفافیت اقتصادی و ملزومات آن را معرفی کرده و علاوه بر معرفی سامانه‌های کلان این حوزه، وضعیت کشور در این حوزه را مورد بررسی قرار دهیم.

شفافیت از جمله مباحثی است که وابستگی بسیار زیادی به فناوری و رشد تکنولوژی دارد. به‌گونه‌ای که مصادیق این مفهوم با تغییرات فناوری دچار تغییر می‌شوند. به همین دلیل برای فهم دقیق شفافیت نیاز است تا آشنایی اولیه‌ای با فناوری‌های روز دنیا داشته باشید.

مجلس شورای اسلامی یکی از مهمترین نهادهایی است که وجود ناکارآمدی در آن، ضربه‌های اساسی به رشد و پیشرفت کشور وارد می‌کند. بنابراین تحقق شفافیت در این نهاد به عنوان عامل جلوگیری از ناکارآمدی، از اهمیت بسیاری برخوردار است.

شفافیت، پدیده‌ای در ظاهر بسیار ساده و در عمل بسیار پیچیده است که عدم در نظر گرفتن این پیچیدگی، می‌تواند باعث خطا در فهم این پدیده شود. به همین دلیل، ارائه‌ای با موضوع آشنایی با شفافیت تهیه کرده‌ایم که در آن معنای دقیق‌تری از شفافیت به نسبت آن‌چه در اذهان وجود دارد، بیان کنیم.

لازمه پیشگیری و مبارزه با فساد، شناخت ریشه‌های فساد است. به همین دلیل شناخت تعارض منافع به عنوان مهم‌ترین ریشه وقوع فساد از اهمیت بسیاری برخوردار است. در همین راستا ارائه‌ای تهیه کرده‌ایم تا تعارض منافع را معرفی کنیم.

کارآمدی نظام اداری هر کشوری، باعث کارآمدتر شدن حاکمیت آن می‌شود. به همین دلیل بسیاری از کشورها به سمت کارآمدی نظام اداری و کاهش فرایندهای بروکراتیک پیش رفته‌اند. در همین راستا در کشور ما نیز سیاست‌های کلی نظام اداری تهیه و ابلاغ شده است تا اجرای آن، نظام اداری را کارآمدتر کند.

اگر تاریخچه قانونی کشورهایی که در عرصه شفافیت پیشتازند را بررسی کنیم، اغلب به قانونی تحت عنوان آزادی اطلاعات برمی‌خوریم. قانونی که در آن، حق دسترسی عموم مردم به اطلاعات حاکمیت به رسمیت شناخته شده و مردم می‌توانند با ارسال درخواست، آن اطلاعات را در اختیار داشته باشند. در کشور ما نیز این قانون تحت عنوان «انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات» وجود دارد.