اندیشکده «شفافیت برای ایران»

چندی پیش در اقدامی قابل‌تقدیر و به دنبال عزم هیئت دولت در مبارزه با فساد، پیش‌نویس لایحه شفافیت به همت مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست‌جمهوری تدوین‌شده و پس از چند ویراست اصلاحی در قالب 79 ماده، در دسترس عموم قرار گرفت. پیش‌نویس این لایحه را می‌توان اولین اقدام مستقل و مستقیم در حوزه تقنین شفافیت دانست که بررسی تحلیلی مفاد آن ضمن تبیین نقاط قوت و ابتکارات حقوقی موجود در لایحه، فرصت‌های بهبود و تقویت آن را فراهم می‌آورد.

طرح «حمایت و تشویق مطلعین مفاسد اداری و اقتصادی» با هدف کشف مصادیق و گلوگاه‌های فساد و اعلام آن به دستگاه‌های و نهادهای رسیدگی‌کننده و نظارتی و مبتنی بر ماده 17 قانون سلامت اداری با کارویژه حمایت قانونی و تأمین امنیت و جبران خسارت اشخاصی که تحت عنوان مخبر یا گزارش‌دهنده، اطلاعات خود را برای پیشگیری، کشف یا اثبات جرم و همچنین شناسایی مرتکب، در اختیار مراجع ذی‌صلاح قرار می‌دهند به رشته تحریر در آمده است.

به گزارش خبرگزاری مهر، بیانیه اعلام موجودیت فراکسیون شفافیت در سیزدهمین اجلاس شورای عالی استان‌ها قرائت شد. در متن بیانیه آمده است شفافیت شوراهای اسلامی شهر و شهرداری‌ها با ایجاد و تقویت تشکل‌های متمرکزی با وظیفه‌ی ارتقاء شفافیت و پاسخگویی مدیریت شهری محقق خواهد شد. این تشکل‌ها با پیگیری دائمی شفافیت، نماینده افکار عمومی و تجمیع کننده منافع ذی نفعان خرد شفافیت در مقابل مقاومت‌های غیرقانونی در برابر شفافیت خواهند بود؛ لذا بر آن شدیم تا با تشکیل فراکسیون «شفافیت» موضوع شفافیت و پیشگیری از فساد در مدیریت شهری را به صورت ساختار یافته دنبال کرده و پیاده سازی سیاست‌های شفافیت ساز را در صدر اولویت‌های خود قرار دهیم.  

متن این بیانیه به شرح ذیل است؛

در حال حاضر فساد در برخی از حوزه‌های مدیریتی منجر به ناکارآمدی نظام حکمرانی در کشور شده است. بدیهی است که ناکارآمدی در انجام وظایف حاکمیتی باعث کاهش اعتماد و رضایت مردم نیز گردیده است. برخی از فسادها و ناکارآمدی‌ها محصول فضای غبارآلود و غیر شفاف جامعه هستند؛ لذا باید گفت: در شرایطی که دولت و جامعه در ایران با چالش‌های اقتصادی و اجتماعی بسیاری مواجه هستند، شفافیت می‌تواند راهگشای حل بسیاری از این چالش‌ها باشد.

در چنین وضعیتی، تلاش برای افزایش شفافیت در جامعه، تلاش ستودنی و پرثمر تلقی می‌شود چرا که شفافیت در وضعیت فعلی حداقل سه فایده مهم برای جامعه به دنبال دارد: افزایش پاسخگویی مسئولیت، فعال سازی نظارت همگانی، پیشگیری از وقوع فساد و در نتیجه افزایش اعتماد برای مردم به نهادهای حاکمیتی.
شفافیت به معنای ارائه حق اطلاعاتی مردم است، ارائه اطلاعات مناسب در زمان و قالب مناسب با کیفیت مناسب در محل مناسب و برای مخاطب مناسب، شفافیت را محقق می‌سازد. بنابر این زمانی که تمامی این شروط در ارائه اطلاعات رعایت شود، شفافیت حاصل شده است.  

ارائه اطلاعات از طرف حاکمیت به مردم آن‌ها را مسئولیت پذیر و پاسخگو ساخته و از سوی دیگر مشارکت مردم و نخبگان در کلیه فرآیندهای حاکمیتی را به دنبال دارد که این نیز خود زمینه ساز افزایش اعتماد و سرمایه‌ی اجتماعی مابین مردم و حکومت است؛ لذا بی شک شفافیت مهمترین اصل پیشگیری از بروز فساد است و پیشگیری از امری، همواره مقدم بر درمان است.

با توجه به موارد پیش گفته، شفافیت شوراهای اسلامی شهر و شهرداری‌ها صرفاً با ایجاد و تقویت تشکل‌های متمرکزی با وظیفه‌ی ارتقاء شفافیت و پاسخگویی مدیریت شهری محقق خواهد شد. این تشکل‌ها با پیگیری دائمی شفافیت، نماینده افکار عمومی و تجمیع کننده منافع ذی نفعان خرد شفافیت در مقابل مقاومت‌های غیرقانونی در برابر شفافیت خواهند بود؛ لذا بر آن شدیم تا با تشکیل فراکسیون «شفافیت» موضوع شفافیت و پیشگیری از فساد در مدیریت شهری را به صورت ساختار یافته دنبال کرده و پیاده سازی سیاست‌های شفافیت ساز را در صدر اولویت‌های خود قرار دهیم.  

بی شک تجربیات همکاران ما در شوراهای شهر پیشرو در این زمینه و همچنین کمک عالمان حوزه شفافیت و مبارزه با فساد راهگشای فعالیت‌های ما در این فراکسیون خواهد بود، لذا در ابتدای تشکیل این فراکسیون از همه افراد و مجموعه‌هایی که به نوعی در این زمینه صاحب فکر و ایده و تجربه هستند دعوت به عمل می‌آوریم تا ما را در تحقق اهدافمان یاری نمایند.

این مطلب در خبرگزاری مهر منتشر شده است.

تذکر: مطالب بازنشر و مهمان بدون هیچگونه دخل و تصرفی در سایت شفافیت برای ایران منتشر می‌شوند.

سازمان خبرگزاری جمهوری اسلامی در گزارشی با عنوان «الگوی هندی مبارزه با فساد» به بررسی راه‌هایی که دولت هند برای کنترل و مبارزه با فساد در پیش گرفته است، پرداخته است. خلاصه‌ای از این راهکارها و فایل این گزارش را در ادامه مطلب مشاهده خواهید کرد.

چندی پیش بانک مرکزی در راستای شفاف‌سازی اقدام به انتشار فهرست «دریافت‌کنندگان ارز به نرخ رسمی» و «واردکنندگان خودرو با ارز رسمی» کرد. این اقدام با این‌که گزینشی و ناقص صورت گرفت با این‌حال جای تشکر دارد اما امیدواریم در آینده اقدامات تحت عنوان «شفاف‌سازی» و «شفافیت» به صورت استاندارد و صحیح صورت گیرد.

آخرین یافته‌های مجموعه سنجه جهانی فساد - بزرگترین پیماش جهان که درباره تجربه شخصی و مستقیم شهروندان از رشوه‌دهی در زندگی روزمره سوال می‌پرسد - که توسط سازمان شفافیت بین‌الملل تهیه شده است، تجربیات مردم را نشان داده و همچنین مشخص می‌کند که کشورها تا کجا باید برای مقابله با فساد پیش بروند.

یکی از مهم‏ترین دلایل بروز فساد در ساختارهای حکمرانی، منتفع شدن برخی مسئولان از فساد و ترجیح منافع فردی بر منافع ملی است که کارآمدترین راهبرد پیشگیری از آن، شفافیت اطلاعات حاکمیتی و دسترسی آزاد به آن است. روزنامه رسمی به عنوان مهم‏ترین بانک جامع اطلاعاتی در کشور کارکردی راهبردی در شناسایی و تشخیص جریان‏‌های فساد در ساختار حکمرانی دارد که به دلیل سازوکار سنتی ارائه اطلاعات در روزنامه رسمی، هنوز عملیاتی نشده است.

این روزها زیاد شنیده می‌شود که مثلا رتبه‌ی ایران در شاخص فساد بهتر یا بدتر شد؛ و یا این‌که حسب سنجش سازمان شفافیت بین‌الملل، ایران جزء فاسدترین کشورهای دنیاست. اما هیچ‌یک از این تحلیل‌ها و یادداشت‌ها دقیق نیستند. این مطالب عموماً به «شاخص ادراک از فساد» اشاره دارند که در ادامه نکات مختصری برای آشنایی با آن ذکر شده است.

گام‌های اولیه‌ی مبارزه با فساد رعب‌آور به نظر می‌رسند. فساد نه تنها مسئله پیچیده‌ای است، بلکه موضوعی پر از واژگان فنی بوده و علم در آن به طور قابل توجهی رشد کرده است. این مطلب به برخی مفاهیم پایه در این حوزه می‌پردازد.

مجلس به‌عنوان قوه ناظر و قانونگذار مهم‌ترین نهادی است که می‌تواند در مبارزه با فساد و ناکارآمدی نقش ایفا کند. اما لازمه ایفای این نقش، عاری شدن مجلس از فساد و ناکارآمدی است که تحقق این مهم صرفاً از طریق نظارت عمومی و شفافیت حاصل خواهد شد.