یکی از دانشجویان علوم سیاسی دانشگاه بوعلی‌سینا همدان در تحقیقی دانشجویی به موضوع "چرایی نپیوستن نامزدهای نمایندگی مجلس استان همدان به پویش شفافیت داوطلبانه" پرداخته‌است. خلاصه‌ای از این تحقیق تقدیم شما می‌شود.
در این تحقیق دانشجویی از عدم الزام نمایندگان مجلس به شفافیت، بعنوان فرضیه اصلی یاد شده است و از ساختار غیرشفاف مجلس شورای اسلامی و فضای رسانه‌ای جناحی به عنوان فرضیه‌های فرعی برای پاسخ به سوال این پروپزال یاد شده‌است. نویسنده در بخش اول به مفهوم شفافیت پرداخته و توضیحاتی هرچند کلی در این باب ارائه داده است. در بخش دوم با تمرکز بر روی مجلس شورای اسلامی، سعی بر آن داشته‌است تا بر مبنای شفافیت مجلس را مورد واکاوی قرار دهد. از این رو، در این تحقیق علاوه بر ذکر اهمیت و شاخص‌های شفافیت در مجلس و تفصیل ساختار غیرشفاف مجلس، نمونه‌هایی هم از مجالس سایر کشورهای جهان ارائه شده‌است. برای مثال مجلس دومای روسیه، پارلمان اروپا، مجلس سنای ایالات متحده، مجلس عراق و... در این سند مورد بررسی قرارگرفته‌اند.
در بخش سوم، توضیحاتی درباره «پویش ملی شفافیت داوطلبانه(مجلس‌نما)» ارائه شده‌است. طبق آنچه در این تحقیق آمده، «پویش ملی شفافیت داوطلبانه نامزدهای نمایندگی مجلس شورای اسلامی» از داوطلبان شرکت‌کننده در انتخابات دهمین دوره مجلس شورای اسلامی می‌خواست در صورت پذیرفتن ضرورت شفافیت به عنوان یکی از مهمترین وظایف انکارناپذیر حاکمیت نسبت به مردم، با امضای «مرامنامه شفافیت داوطلبانه» خود را متعهد به شفاف‌سازی هر تعداد دلخواه از اطلاعاتی نمایند که در سه محور دسته‌بندی شده بود. این محورها شامل شفافیت داوطلبانه معطوف به دوران پیش از انتخابات، شفافیت داوطلبانه ناظر به جایگاه مجلس و نمایندگی (پس از انتخابات) و تعهدات تکمیلی بود.»
اهم شاخص‌های مد نظر برای سه محور فوق فهرست‌وار ارائه می‌شود:
- محورهای شفافیت داوطلبانه پیش از انتخابات:
- ثبت و اعلام عمومی کلیه وعده‌های انتخاباتی
- ثبت و اعلام عمومی کلیه منابع مالی به منظور استفاده در فعالیت‌های انتخاباتی
- ثبت و اعلام عمومی نحوه و ترکیب هزینه‌کرد مالی انتخاباتی
- ثبت و اعلام عمومی مشاغل پیشین
- ثبت و اعلام عمومی فهرست دارایی‌های مرتبط با خود، همسر و فرزندان تحت تکفّل خود، در حال حاضر، و در صورت انتخاب شدن، به صورت سالیانه تا 2 سال پس از پایان تصدی جایگاه نمایندگی
- محورهای تعهدات داوطلبانه در صورت برگزیده شدن در انتخابات:
- ثبت و اعلام عمومی فعالیت‌های شاخص نمایندگی
- ثبت و اعلام عمومی هزینه‌های مرتبط با انجام کلیه فعالیت‌ها و وظایف نمایندگی
- ثبت و اعلام عمومی کلیه اطلاعات مرتبط با سفرهای داخلی و خارجی (از جایگاه نمایندگی) و نیز کلیه سفرهای خارجی (به طور شخصی)
- ثبت و اعلام عمومی حقوق و مزایا از محل مجلس
- ثبت و اعلام عمومی کلیه توصیه‌نامه‌ها و پیگیری‌هایی که از جایگاه نمایندگی صورت می‌پذیرد.
- ثبت و اعلام عمومی کلیه مهمانانی که بواسطه اینجانب (نماینده) به جلسات کمیسیون دعوت می‌شوند.
- ثبت و اعلام عمومی کلیه هدایای دریافتی نقدی و غیرنقدی در طول دوره نمایندگیثبت و اعلام عمومی فهرست کلیه طرح‌های ارائه شده به مجلس شورای اسلامی، در قالب ارائه کننده اصلی یا حامی
- ثبت و اعلام عمومی آراء به کلیه طرح‌ها و لوایح در صحن علنی و نیز کمیسیون‌های داخلی مجلس
- ثبت و اعلام عمومی مشروح نطق‌ها در جلسات کمیسیونی و نیز صحن علنی مجلس
- ثبت و اعلام عمومی حضور و غیاب در کلیه جلسات صحن علنی و نیز کلیه جلسات علنی کمیسیون‌های مجلس
نویسنده در بخش چهارم که مهمترین بخش آن است، به واکاوی وضعیت شفافیت اطلاعات نمایندگان مجلس استان همدان پرداخته و عواملی را که به موجب آنها پویش شفافیت داوطلبانه در همدان آن‌طور که باید و شاید رونق نگرفته مورد تحلیل قرار داده‌است. عوامل ذکر شده، عدم شفافیت و مسئولیت‌گریزی نمایندگان پیشین مجلس، ساختار غیرشفاف مجلس، عدم تحقق نظام گام‌به‌گام شفافیت و عدم استقلال مطبوعاتی هستند. که به ترتیب توضیح می‌دهیم.
عدم شفافیت و مسئولیت گریزی نمایندگان پیشین مجلس
نگارنده با یک جستجوی کامل درباره‌ی اطلاعات 8 نماینده از نمایندگان پیشین استان همدان در مجلس شورای اسلامی، میزان شفافیت اطلاعات آنها را به‌دست آورده است. بنابراین جستجوی جامع، برای دست یابی به اطلاعات این 8 نماینده، غیر از سایت مرکز پژوهش‌های مجلس و برخی رسانه‌های عمومی، منبع دیگری در دست نیست. با این وجود، اطلاعات این نمایندگان در 9 محور زیر کاملا غیرشفاف است و هیچ اطلاعات در این محورها موجود نیست.
- آرا به طرح‌ها و لوایح
- میزان دارایی ها و اموال
- میزان هزینه‌های انتخاباتی و منایع تامین آن
- میزان دریافتی هدایا
- ثبت و اعلام عمومی هزینه‌های مرتبط با نمایندگی و دفاتر حوزه انتخابی
- اعلام عمومی توصیه‌نامه‌های نمایندگی برای دستگاه ها و نهادها
- اطلاعات مربوط به سفرهای خارجی و محل تامین هزینه‌های آن
- حضور و غیاب در کمیسیون های تخصصی مجلس
- اعلام عمومی مدعویین به جلسات کمیسیون‌ها بواسطه نمایندگی
علاوه بر این‌ها نویسنده محورهایی را هم که از آنها اطلاعات جسته و گریخته‌ای بدست آورده است با عنوان نیمه‌شفاف دسته بندی کرده‌است که محورهای مشترک بین همه‌ی این نماینده عبارت‌اند از:
- حضور و غیاب در صحن علنی مجلس
- وعده‌های انتخاباتی
«همین عدم الزام به پاسخگویی در برابر مردم نمایندگان مجلس سهم بزرگی در عدم پیوستن نامزدهای نمایندگی مجلس به طرح شفافیت داوطلبانه داشت چرا که نامزدهای نمایندگی مجلس هیچ نیاز جدی برای کسب امتیاز برای پیروزی در انتخابات نمی‌دیدند.»
ساختار غیرشفاف مجلس
به عقیده‌ی نویسنده « می‌توان بصورت منطقی فرایند ارائه تا تصویب یک طرح را در قالب (لااقل) پنج مرحله در نظر گرفت که هر یک محل مسئولیت بوده و نیازمند سطح بالایی از کارآمدی است، با این حال اطلاعات اندکی پیرامون آنها وجود دارد.»
عدم تحقق نظام گام به گام شفافیت
نویسنده 4 گام را برای تحقق نظام شفافیت در کشور لازم و ضروری می‌داند و معتقد است بدون تحقق آنها، هر تلاشی در راستای شفافت، هرچقدر هم که جدی شروع شود، در ادامه با مشکلات عدیده‌ای روبرو خواهد شد.
عدم استقلال مطبوعاتی
به نظر می‌رسد جهت گیری‌های سیاسی رسانه‌ها و مطبوعات در همدان مانع پرداختن آنها به رسالت اصلی خود، که همان نظارت و بررسی منصفانه است، باز بمانند. در جدول زیر وابستگی چندین رسانه تاثیر گذار همدان به جریانات سیاسی مورد بررسی قرار گرفته شده است.
نتیجه گیری
با تلاش تشکل‌های دانشجویی تنها 3 نفر از 150 نامزد نمایندگی مجلس استان همدان حاضر شدند که به طرح شفافیت بپیوندند. هر چند گزاره‌هایی چون عدم وجود رسانه های مستقل و مطالبه‌گر و ساختار غیرشفاف مجلس و عدم وجود قوانین لازم در این زمینه بدین مسئله کمک کرد اما دلیل اصلی همین عدم وجود احساس الزام در میان نامزدهای نمایندگی مجلس بود که حاضر نشدند به طرح شفافیت داوطلبانه بپیوندند و منابع مالی، هزینه‌های انتخاباتی، وعده‌های انتخاباتی و اموال و دارایی‌های خود را شفاف‌سازی نمایند.
برای بارگیری اصل تحقیق اینجا کلیک کنید.
