شفافیت در انتخابات از موضوعاتی است که اهمیت آن بر کسی پوشیده نیست، اما گستره و شاخص‌ها، راهکارها و چگونگی ایجاد آن همواره مورداختلاف بوده و هست. شفافیت انتخابات به سه حوزه کاندیداها، دستگاه‌های اجرایی انتخابات و دستگاه‌های نظارتی قابل افراز است. در یادداشت پیش رو سعی بر آن است تا تعدادی از شاخص های مربوط به شفافیت نامزدها به صورت اجمالی معرفی و پیرامون اهمیت و فواید شفافیت هر شاخص توضیحاتی ارائه گردد.

در نگاه اول شاید اینگونه به نظر برسد که اموال و دارایی‌های  مسئولین مثل  بقیه مردم است، آن‌ها هم مثل  عموم مردم حساب بانکی، سهام، ملک و... دارند، سرمایه‌گذاری می‌کنند، وام می‌گیرند و ملک خرید و فروش می‌کنند ولی واقعیت این است که شفافیت اموال و دارائی‌های نامزدهای انتخابات و کابینه‌ی احتمالی آنها، از دو بعد اهمیت دارد؛ اول آنکه با اعلام عمومی میزان اموال و دارائی و درامدهای نامزد و کابینه پیشنهادی وی، مردم شناخت بهتری نسبت به آن‌ها پیدا کرده و خاستگاه اجتماعی و نوع نگاهشان به مسائلی نظیر ثروت‌اندوزی، اشرافیت‌گرایی و رسیدگی به محرومان را در یافته و تا حدی پی به عملکرد واقعی ایشان در مسئولیت‌های پیشین خواهند برد.

ثانیا با ثبت این اموال و دارائی و مقایسه آن‌ها در ابتدا و انتهای دوره تصدی مسئولیت، بزرگترین قدم در راه مبارزه با فساد و مال‌اندوزی مسئولین برداشته‌شده و عملا از سوء‌استفاده افراد از جایگاه‌های حاکمیتی جلوگیری خواهد شد.

با شفاف شدن منابع مالی و ترکیب هزینه‌ای آن‌ها، مردم از حامیان اصلی هر نامزد یا حزب مطلع می‌شوند و می‌توانند درباره میزان صداقت مواضع و وعده‌های انتخاباتی بیان شده توسط این افراد و احزاب قضاوت صحیح‌تری داشته باشند و تصمیم دقیق‌تری برای انتخاب نامزدهای منتخب خود بگیرند. شفافیت منابع و مصارف انتخاباتی علاوه برایجاد فشار اجتماعی برای کاهش هزینه‌ها، مانعی جدی برای ورود پول‌های کثیف به انتخابات است. مشخص شدن حامیان اصلی که به احتمال قوی جهت گیری دولت اینده را تعیین می‌کنند و نیز ایجاد پایگاه داده‌ای قوی و کم‌هزینه که امکان اعمال سیاست‌های مختلف را در بحث هزینه‌های انتخاباتی به دولت می‌دهد از مزایای دیگر شفافیت منابع و مصارف انتخاباتی است.

از طرفی مشخص شدن محل هزینه‌کرد منابع انتخاباتی جمع‌آوری شده برای هر نامزد، امکان انحراف این منابع را به سمت خرید رای به حداقل خواهند رساند.

یکی از مواردی که همواره باعث نارضایتی مردم از مسئولین بوده و هست عدم پیگیری و تحقق وعده‌های انتخاباتی است. متاسفانه در کشور ما به دلیل عدم شناخت دقیق مردم از حوزه اختیارات افراد در جایگاه‌های ممختلفی مانند نمایندگی مجلس و ریاست‌جمهوری، در بسیاری از اوقات در تبلیغات انتخاباتی وعده‌هایی مطرح می‌شود که یا تحقق آن‌ها در حوزه اختیارات فرد نیست و یا اجرای آن وعده با وضعیت موجود کشور فاصله طویلی دارد و عملا امکان‌پذیر نیست.

در بسیاری از موارد نیز وعده‌های انتخاباتی صرفا کارکرد تبلیغاتی داشته و بعد از انتخابات به دست فراموشی سپرده می‌شوند، این در حالیست که مردم با توجه به آن‌ها وعده‌ها به کاندیدای مورد نظر رای داده و وی را برای تحقق آن وعده‌ها برگزیده‌اند و عدمت تحقق آن وعده‌ها موجب سرخوردگی و احساس شکست در مردم و کاهش سرمایه اجتماعی نظام می‌شود.

لذا لزوم ثبت و اعلام عمومی وعده‌های انتخاباتی غیرقابل انکار است. بنابراین لازم است همزمان با آغاز تبلیغات نامزدها سامانه‌ای برخط ایجاد شود تا تمام وعده‌های نامزد مورد نظر ثبت شود و در انظار عموم مردم و صاحب نظران قرار گیرد. این سامانه می‌تواند به صورت کاملا رسمی و از جانب صداوسیما که متولی برگزاری مناظرات و بخش عمده‌ای از تبلیغات است، راه‌اندازی گردد. متاسفانه باید گفت سامانه مشابهی توسط تیمی از کارشناسان ایرانی تحت حمایت وزارت امور خارجه کانادا راه‌اندازی شد که البته به دلیل فیلتر بودن سایت و عدم حضور طراحان این سامانه در داخل کشور، امکان رشد و بلوغ نیافت. اما قطعا اگر این سامانه به دست مجموعه‌های متعهد به نظام و انقلاب طراحی نشود، دشمنان با نیات سوء خود سامانه‌ای مشابه را با هدف تخریب و القاء یاس و ناامیدی اجرا خواهندکرد و این بار از ظرفیت شبکه‌های اجتماعی برای نفوذ در بین مخاطبان ایرانی استفاده خواهند کرد.

یکی از الزامات افزایش بلوغ سیاسی مردم و کمک به انتخاب اگاهانه‌تر آن‌ها شفافیت سوابق و مواضع پیشین نامزدهای انتخابات است. طبیعتا هریک از نامزدهای انتخابات ریاست‌جمهوری طی سالیان متمادی مسئولیت‌های مهمی را عهده‌دار بوده‌اند و حال که خود را برای تصدی بالاترین مقام اجرایی کشور در معرض رای مردم قرار داده‌اند، باید گزارش مفصلی از فعالیت‌های آن‌ها در مسئولیت پیشین در اختیار مردم قرار گیرد. با انجام این کار مردم می‌توانند متناسب با سوابق کاری هر نامزد علاوه بر ارزیابی توان وی در تصدی این مسئولیت خطیر، سیاست‌های کاری و خط‌مشی او را نیز در صحنه عمل دریابند و انتخاب خود را صرفا تحت تاثیر شعارها و تبلیغات مثبت و منفی انتخاباتی انجام ندهند.

طبیعتا رئیس‌جمهور به تنهایی نمی‌تواند بار سنگین قوه مجریه را بر دوش بکشد، لذا برای موفقیت در اداره کشور نیاز به همکارانی متخصص، متعهد و البته همفکر دارد. از طرفی همکاران رئیس‌جمهور در پست‌های گوناگون تاثیرات فراوانی در حوزه تحت مسئولیت خود خواهند داشت. بنابراین لازم است در کنار اظهار وعده‌های انتخاباتی، مسئول مستقیم اجرای آن وعده نیز مشخص باشد تا مردم بتوانند با بررسی سوابق و مواضع افراد پیشنهادی نامزد برای کابینه، امکان تحقق وعده‌ها از طریق این افراد را بررسی نمایند و بعد تصمیم بگیرند.

فایل متن این مطلب را می‌توانید از اینجا دریافت نمایید.