بعد از رخداد دو زلزله ویرانگر در سال 2015، نپال با فرآیندهای طولانی و پرهزینهِ امدادرسانی و بازسازی مواجه شد. فعالان داده باز نپال بهدنبال روشهایی برای جمعسپاری و استفاده از داده باز به منظور شناسایی ضروریترین نیازهای شهروندان، هدفگیری مؤثر عملیات امداد و اطمینان از رسیدن کمک مالی به افراد نیازمند بودند.
نوع محتوا | تجارب داخلی و بینالمللی |
موضوع | داده باز |
جغرافیا | نپال |
منتشر کننده | شفافیت برای ایران |
خلاصه
بعد از رخداد دو زلزله ویرانگر در سال 2015، نپال با فرآیندهای طولانی و پرهزینهِ امدادرسانی و بازسازی مواجه شد. فعالان داده باز نپال بهدنبال روشهایی برای جمعسپاری و استفاده از داده باز به منظور شناسایی ضروریترین نیازهای شهروندان، هدفگیری مؤثر عملیات امداد و اطمینان از رسیدن کمک مالی به افراد نیازمند بودند. برخی از این طرحها، منجر به ایجاد نقشههای بعد از زلزله شد که سازمانهای امدادی از آنها استفاده کردند، امدادرسانان را از (مکان) نپالیهای نیازمندِ کمک، آگاه ساخت، برای شهروندان فرصتی فراهم کرد تا بازخورد مربوط به بازسازی را با دولت به اشتراک بگذارند و پاسخگویی مالی در مورد اهدای کمکهای مالی بهوسیله درگاههای شفافیت تضمین شود. تلاشها در زمینه آمادگیِ مبتنی بر داده در هنگام وقوع حادثه و استفاده از دانش، تخصص و ارتباطات محلی، موفقیت پروژههای داده باز بعد از زلزله را تقویت کردند. فجایع، بلایای انسانی و اقتصادی هستند که بخش زیادی از منابع کشور و جامعه بینالمللی را به خود جذب میکند. اقدامات بررسی شده در این مطالعه موردی، توانایی داده باز برای ارائه اطلاعات به دست آمده از جمعسپاری را در حفظ جان انسانها و تأثیرگذاری بیشتر امدادرسانی نشان میدهد.
پیشزمینه
تمرکز مسئله/محیط کشور
نپال، کشوری زلزلهخیز است: بین سالهای 1900 و 2011، شش زلزله جدی رخ داد که در کل باعث مرگ حدود 13،500 نفر شد.2 در آوریل و می2015، مجموعه زلزلههای بزرگی در نپال اتفاق افتاد که منجر به مرگ 8،898 نفر و مصدومیت 22،300 نفر شد. اولین زلزله که بزرگی آن 7.8 ریشتر بود5، در 25 آوریل 2015 اتفاق افتاد؛ مرکز این زلزله در روستای بارپاک، تقریباً در 75 کیلومتری پایتخت یعنی کاتماندو بود. هفتههای بعد بیش از 300 لرزه با بزرگی بیشتر از 4.0 ریشتر رخ داد، از جمله دومین زلزله جدی (بزرگی 6.3 ریشتر)6 در 12 میکه مرکز آن در نزدیکی کوه اورست بود.7
تأثیر زلزلهها فاجعهآمیز بود. 31 منطقه از 75 منطقه تحت تأثیر قرار گرفتند که در 14 مورد از آنها شرایط بحرانی اعلام شد. تقریبا نیم میلیون خانه تخریب شد8، از جمله کل روستاهای نزدیک به مرکز زمینلرزه9، و بیش از 250،000 خانه آسیب دیدند10. به علاوه، به ساختمانهای دولتی، مدارس، بیمارستانها، مکانهای تاریخی، زیرساخت حمل و نقل و برق، و زمینهای کشاورزی آسیب بسیاری وارد شد. در کل، تقریبا 3.5 میلیون نفر بعد از زلزله بیخانمان شدند و 8 میلیون نفر، یعنی تقریبا یک سوم جمعیت کشور، تحت تأثیر قرار گرفتند11.
تأثیر زلزلهها به خاطر فقر و سطوح پایین توسعه در نپال تشدید شد. اگرچه نپال در کاهش نرخ فقر خود از 64.7 درصد در سال 2006 به 44.2 درصد در سال 2011، بسیار موفق بوده است، ولی با سرانه تولید ناخالص داخلی 2573 دلار در سال 2016، یکی از فقیرترین کشورهای آسیا است.12 برنامه توسعه سازمان ملل، نپال را کشوری با توسعه انسانی کم در نظر میگیرد.13
در شاخص داده باز جهانی در سال 2015، نپال جایگاه 61 را بین 122 کشور با امتیاز 30 درصد باز بودن داشت14. بارومتر داده باز در سال 2015، نپال را با امتیاز 13.09 که بسیار کمتر از متوسط جهانی با امتیاز 32.96 است، در جایگاه 68 قرار داد. تا ژانویه 2017، نپال هنوز به مشارکت حکومتی باز (OGP) نپیوسته است، اگرچه گامهای اولیه به سمت این هدف نهایی در حال برداشته شدن است.15 ایجاد OpenGov Hub کاتماندو در سال 2014 که فضایی برای مشارکت و همکاری در زمینه داده باز، شفافیت و پاسخگویی، و میان سازمانهای فناوریِ شهروندی و استارتاپها است، نشان از افزایش تمایل و کاربرد داده باز در آینده دارد.16 اما زیرساخت فنی و آمادگی نپال در این زمینه محدود است. مثلاَ مطابق با آمار سازمان ODB، نپال فقط 15 کاربر اینترنت در هر 100 نفر دارد.17
جعبه متن: فراهمکنندگان، کاربران و واسطههای کلیدیِ داده
برخلاف بسیاری از پروژههای در نظر گرفته شده در این مجموعه مطالعات موردی، که نقشهای مختلفی برای بازیگران مختلف در زنجیره تأمین داده باز در نظر گرفتند، بازیگران درگیر در این طرح خاص، نقشهای جمعآوریکننده، فراهمکننده، کاربر و واسطه داده را ترکیب کردند. تمرکز بر تولید داده مبتنی بر جمعسپاری و کاربرد آن در کنار داده حکومتی باز، مرزهایی را که معمولاً نقشهای سنتی بین ذینفعان داده باز را مشخص میکند را محو کرد.
با در نظر گرفتن این مورد، بازیگران اصلی در پروژههای بررسی شده عبارتند از:
آزمایشگاههای زندگی کاتماندو18 (KLL): شرکت فناوری شهروندی غیرانتفاعی که برای ایجاد فناوری با تأثیر بالا جهت تغییر روش کار حکومت فعالیت میکند.
شرکت نوآوریهای جوان19: شرکت فناوری کاتماندو که در سال 2007 تاسیس شد و در راهکارهای توسعه تخصص دارد، هدف آنها تثبیت داده باز به عنوان یکی از اولویتهای دولت نپال است.
گروه مداخلات محلی20:
گروه مداخلات محلی (LIG)، سازمانی غیرانتفاعی است که در کشورهای در حال توسعه فعالیت میکند و بهدنبال بهبود حاکمیت بهوسیله راهکارهای دادهمحور است. این سازمان که توسط شرکتکنندگان در سمینار دانشجویی دانشکده اقتصاد لندن تأسیس شد، در بریتانیا و نپال دفتر دارد. LIG، هم کاربر و هم فراهمکننده داده است، و بهوسیله جمعسپاری و تبدیل داده حکومتی ایستا به قالب قابل خوانش با ماشین، فعالانه بهدنبال گسترش مجموعه داده باز نپال است.
نپال باز22: قطب دانش و محیط یادگیری برای سازمانهای نپالی و افرادی است که داده را برای توسعه، ایجاد کرده، بهاشتراک میگذارند و بهکار میبرند. این پلتفرم تحت مالکیت نوآوریهای جوان، انجمن سازمانهای غیردولتی نپال و مجمع آزادی و اقدامات توسعه است، و برای کنار هم آوردن خبرنگاران، CSOها و افراد فعال در صنایع فناور است که با داده باز کار میکنند.23
کد برای نپال 24: یک سازمان غیرانتفاعی 501(c)(3) ثبت شده در آمریکا است که هدف آن توانمندسازی نپال بهوسیله افزایش سواد دیجیتال و دسترسی به داده باز، ساخت برنامههای کاربردی برای بهبود زندگی، ارائه خدمات به بازماندگان زلزله و حق داشتن اطلاعات است.25 کد برای نپال، که توسط میا میچل و راوی کومار در سال 2014 در نپال تأسیس شد، پروژههایی را دنبال کرده است که هدف آنها از بین بردن شکاف دیجیتال میان زنان، افراد ضعیف، افراد روستایی و اقلیتهای قومی در نپال است.26
افراد ذینفع اصلی
هدف بیشتر پروژههای داده بازِ بازبینی شده در این مقاله، سودرسانی مستقیم از طریق کار امدادیِ سریع یا بازسازی پربازدهتر و مؤثرتر به مردمی است که تحت تأثیر زلزله قرار گرفتند. اما این افزایش بازدهی بهوسیله هدفگیری بهتر تلاشهای امدادی، بازسازی و کمکهای مالی، به نفع سازمانهای امداد، اهداءکنندگان کمک و دولت نیز هست. هدف سایر پروژهها، دستیابی به واسطههایی مانند خبرنگاران است تا بتوانند از داده برای بهبود پاسخگویی استفاده کنند.
توصیف پروژه
تلاش برای استفاده از اهرم داده باز در واکنش به زلزلههای نپال، گوناگون بوده است و شامل تعدادی سازمان و طرح میشود - مثالهای اضافی مانند استفاده از مجموعه داده شرکتی برای ارائه اطلاعات امدادی در این مطالعه موردی بررسی نشدهاند.27 این مطالعه موردی بر برخی از این تلاشها تمرکز میکند، آنها را به ترتیب بررسی مینماید و سپس سعی میکند چند درس میانبر از آنها ایجاد کند.
(http://www.kathmandulivinglabs.org/projects/national-housing-reconstruction-programme)
آزمایشگاههای زندگی کاتماندو
از بین برجستهترین پروژهها، آزمایشگاههای زندگی کاتماندو (KLL)، بر اساس تلاش جمعی در پاییز 2013 ایجاد شد. دکتر ناما راج باداتوکی، مدیر اجرایی KLL، عضو تیم بشردوستانه نقشه خیابان باز (HOT) و مسئول سازماندهی محلی نقشه خیابان باز، اخیرا دوره دکترای جمعسپاری، داده باز و رسانه اجتماعی و موبایل را در دانشگاه ایلینویز، Urbana-Champaign در سال 2010 کامل کرده است.28 رابرت سادن، همکار وی در این برنامه، که برای بانک جهانی در واشنگتن کار میکرد، بهدنبال شریک نپالی برای طرح داده باز بانک جهانی برای تابآوری (OpenDRI) در سال 2012 بود. رابرت و ناما در پاییز 2012 در کاتماندو ملاقات کردند و ناما نقش رهبری OpenDRI در نپال را قبول کرد. KLL در سال 2013 به عنوان شرکت غیرانتفاعی در زمینه فناوری شهروندی و ابزاری برای ادامه کار بعد از پایان پروژه OpenDRI، تشکیل شد.29 هدف این طرح جدید ترسیم همه «موسسات آموزشی، تجهیزات سلامت، شبکههای جاده، شبکه محسوس آبگذرها، مکانهای مذهبی و سایر ویژگیهای جغرافیایی دره کاتماندو» است.30
بلافاصله بعد از زلزله، KLL کار ترسیم پیش از زلزله خود را ادامه داد. اعضای KLL که از روی میزهای درون محوطه پارکینگ سازمان کار میکردند، چون برگشتن به محیط داخل ساختمان ناامن بود،31 حدود 8000 داوطلب محلی و بینالمللی را هماهنگ کردند تا نقشه دقیقی از مناطق آسیبدیده بسازند. داوطلبان آنلاین در سراسر جهان از تصاویر ماهوارهای بعد از زلزله برای به روزرسانی نقشههای قبل از زلزله استفاده کردند، در حالی که در کاتماندو، کارکنان KLL، تصاویر موجود از خسارات وارده در رسانه اجتماعی را ذخیره کردند و بر اساس آن نقشه شهر آسیبدیده را ترسیم کردند.32 سپس نقشه نهایی توسط تیمهای جستجو و نجات، خدمات اضطراری، ارتش نپال و سازمانهای امداد بینالمللی مانند صلیب سرخ33 و سازمان ملل34 برای برنامهریزی و حرکت منابع بهکار رفت. تلاشهای مربوط به ترسیم داوطلبانه توسط مدیر اجرایی تیم نقشه خیابان باز بشردوستانه HOT)35) هماهنگ شد، این تیم دارای ابزار منبع باز است که به هماهنگسازی تلاشهای نقشهبرداری گسترده کمک میکند و کار را به وظایف کوچکتری تقسیم میکند تا به مشارکتکنندگان واگذار شود.36
KLL از داده خود برای توسعه QuakeMap.org نیز استفاده کرد، وبسایتی که کاربران بهوسیله آن میتوانستند نیازهای خود را به سازمانهای اضطراری گزارش کنند. با غیرفعال شدن شبکههای تلفن بعد از زلزله، اینترنت تبدیل به مسیر نجات بسیاری از افراد شد. بر اساس پلتفرم منبع باز Ushahidi که قبلا در زلزلههای هائیتی و نیوزیلند استفاده شده بود، QuakeMap.org افراد را برای کمک اطلاعاتی بلادرنگ درباره نیازهای محلی فوری دعوت کرد. ناظران میتوانند مشخص کنند مردم کجا گیر کردهاند، آسیب به زیرساخت را تعیین کنند، اطلاعاتی درباره منابعی مانند سرپناه اضطراری را ارسال کنند یا برای موارد ضروری مانند پناهگاه، غذا و آب و کمک درخواست کنند.37 KLL تیم کوچکی از داوطلبان داشت که کار آنها تأیید اعتبار گزارشات رسیده به QuakeMap.org بهوسیله تماس با ارسالکننده بود تا حقایق را تأیید کنند. ارتش نپال، که نقش رهبری در تلاش برای امداد داشت، هر دو ساعت گزارشات را از QuakeMap.org دانلود میکرد، و درخواستهای کمک را به بخش امداد ارسال میکرد. سطح دوم تأیید نیز در دفاتر مرکزی ارتش انجام میشد که میزی برای تأیید گزارشات QuakeMap.org در آن تشکیل شد.38 وقتی کمک دریافت میشد، مجموعه داده بهروز میشد تا نشان دهد که مشکل حل شده است و از ارسال دوباره منابع جلوگیری کند.39 QuakeMap.org صفحهای به نام چه کسی در کجا چه کاری انجام میدهد، داشت تا به سازمانهای امدادی کمک کند فعالیت میدانی خود را مشاهده کرده و کار خود را بهصورت موثرتر هدایت کنند.
نپال باز و نوآوریهای جوان
دومین طرح برجسته یعنی درگاه شفافیت واکنش به زلزله،40 توسط نپال باز و نوآوریهای جوان انجام شد، دو سازمانی که در فناوری و توسعه مشارکت داشتند. بلافاصله بعد از زلزله هائیتی در سال 2010، بیش از 40 کشور، استاندارد نوآوری شفافیت کمک بینالمللیIATI)41) را برای انتشار داده مرتبط با توسعه (شامل بودجه، گزارشات سالانه و اسناد راهبردی برای برنامههای کشور) تصویب کردند. در سال 2012، نوآوریهای جوان، AidStream42 را اجرا کرد که پلتفرمی برای کمک به سازمانها در انتشار داده در قالب IATI بود که از XML استفاده میکند.43 از آن زمان، این قالب توسط بیش از 470 سازمان بهکار رفته است، از جمله Oxfam، صلیب سرخ و بنیاد بیل و ملیندا گیتس.44
قبل از زلزله، چند سازمان در نپال این استاندارد را بهکار بردند.45 اما در 24 ساعت بعد از زلزله اول، نپال باز، قطب توسعه آنلاین و آفلاین دانش داده، و نوآوریهای جوان، با همکاری هم برای ایجاد درگاه شفافیت واکنش به زلزله کار کردند، درگاهی که کمکهای ملی و بینالمللی (نقدی و کالا) به تلاشهای امدادرسانی زلزله را پیگیری میکند. همانطور که بیبهوسان بیستا، CEO نوآوریهای جوان بیان کرد:
بلافاصله بعد از زلزله، حرکت خودجوش و فطری بین جوانان در بخشهای مختلف به وجود آمد تا هر کمکی میتوانند برای قربانیان زلزله انجام دهند. در 26 آوریل، یعنی یک روز بعد از زلزله، من و 5 یا 6 نفر از همکارانم در پارکینگ دفتر خود جمع شدیم، چون زمین هنوز در حال لرزیدن بود و ما نمیتوانستیم داخل برویم. از خودمان پرسیدیم: چه کار میتوانیم بکنیم؟ به جای رفتن به محیط بیرون، که افراد بسیاری از قبل در آنجا مشغول کار هستند، آیا میتوانیم بر اساس تخصص خود کاری انجام دهیم؟ بنابراین... گفتیم بیایید منابع ورودی به نپال را پیگیری کنیم.46
این گروه، کار را با دفتر سازمان ملل در رابطه با داده مربوط به هماهنگسازی امور بشردوستانه (OCHA) و داده خدمات پیگیری مالی (FTS) شروع کرد، ولی پس از آن که در رسانه ملی و بینالمللی و همینطور منابع دولتی و غیر دولتی نیاز به یک درگاه مرکزی گزارش شد، دریافت، تمیز کردن و استانداردسازی داده را نیز شروع کرد،. همانطور که بیستا بیان کرد:
«سوالات بسیاری وجود داشتند که باید پرسیده میشدند: آیا منابع کافی داریم؟ آیا این منابع به روش مناسبی بهکار میروند؟ ما یک مخزن مشترک و در دسترس برای پیگیری این داده لازم داشتیم.»47
هدف این درگاه «پشتیبانی از کاربرد موثر و مسئولانه منابعی بود که برای فعالیتهای امداد و بازسازی در دسترس قرار داشتند.» برای دستیابی به این هدف، این درگاه بهدنبال آن بود که 1) قابلیت ردیابی منابع از خیریهها به واسطهها و سپس سازمانهای اجرایی ایجاد کند، 2) پرس و جو درباره نتایج تلاشهای امدادی و پروژههای خاص را ممکن سازد و 3) دیدگاهی کلی از کشور درباره تلاشهای امدادی فراهم آورد که از دوباره کاری جلوگیری کند. این درگاه در تلاش برای فراهمکردن دیدگاهی جامع از تلاشهای امدادرسانی و تأمین مالی آنها، هم داده منابع اولیه و هم ثانویه را نشان میدهد که درباره منابع مالی ارائه و دریافت شده توسط سازمانهای ملی و بینالمللی است و مشخص میکند این منابع چطور توسط این سازمانها استفاده شدهاند.48 داده بهکار رفته در این درگاه در قالب .csv قابل دانلود است.
داده بهکار رفته برای درگاه شفافیت واکنش به زلزله باید قبل از این که استفاده شود، دریافت، تمیز و استاندارد شود. بسیاری از دادهها از کنفرانسهای مطبوعاتی اهداءکنندگان کمک بودند و در قالب متنی بدون ساختار ارائه شدند که باید به صورت دستی وارد میشد و یا بهوسیله ابزار مربوط به این هدف از وبسایتها دریافت میشد. داده سازمان ملل، قابل خوانش با ماشین بود، ولی کاملاً باز نبود. شمارش دوباره در روزهای بعد از زلزله رایج بود، چون اعداد از خیریهها و سازمانهای اجرایی که روی یک پروژه کار میکردند، به هم اضافه میشدند.49
بر اساس مشاهده بیستا هدف این درگاه کاهش اصطکاک و غلبه بر برخی تأخیرهای موجود در گزارش IATI بود. به علاوه، این درگاه طراحی شد تا بینظمیهایی که مانع کمک و اکوسیستم خیریه میشوند، بررسی کند. بیستا اشاره میکند که بینظمیها حتی با نگاه به داده در سطح کلان مشخص هستند. مثلا، وی بیان کرد بر خلاف وعده کمک 4.4 میلیارد دلاری، داده فقط 3.85 میلیارد دلار آمریکا را نشان میدهد.50 درگاه شفافیت واکنش به زلزله بهدنبال حل این مشکلات با پیگیری پول وعده داده شده است که از خیریهها به واسطهها میرسد و همچنین با تأیید مستقل استفاده از پول در پروژههای مدنظر به روش باز است. در این فرایند، نوآوریهای جوان امید دارد با مشخصکردن نمونههای فساد یا ناکارآمدی که باعث میشوند پول به افراد ذینفع مدنظر نرسد، پاسخگویی را بهبود ببخشد. او میگوید:
« تأیید مستقل این موضوع که پول وعده داده شده به پروژه مدنظر تحویل داده میشود، بزرگترین چالش برای شفافیت و پاسخگویی امروز است. ما میخواهیم از اشتباهات هائیتی جلوگیری کنیم و به عنوان مدلی عمل کنیم که نشان میدهد فناوری چطور میتواند به تسهیل شفافیت و پاسخگویی کمک کند.»51
کاربران اصلی درگاه شفافیت واکنش به زلزله، واسطههای استفادهکننده از داده، از جمله خبرنگاران بودند. بعد از ارزیابی نیازهای پس از فاجعه و کنفرانس اهداءکنندگان کمک، وقتی اعلام وعدههای اهداء کمک شروع میشود، گزارش رسانهای نمیتواند بین وعدهها، تعهدات و پرداخت واقعی تمایز ایجاد کند. همانطور که بیستا بیان میکند:
«گزارشاتی در رسانهها وجود داشتند که اعلام میکردند فلان مبلغ توسط هند یا سازمان ملل اهدا شده است. ما میخواستیم به واسطهها بفهمانیم که این پول را واقعاً دریافت نکردیم. وعدهها باید به تعهد تبدیل شود، تعهد نیز باید به پرداخت تبدیل شود، و پرداخت نیز باید به مخارج یک پروژه واقعی تبدیل شود.»52
علاوه بر واسطههای داده، بیستا سه مخاطب بالقوه و مورد هدف را شناسایی میکند: خود اهداءکنندگان کمک برای پاسخگویی به اختلاف بین وعدهها و پرداخت واقعی؛ CSOها و سازمانهای غیردولتی، که میتوانند از درگاه برای بررسی منابع و بخشهای مدنظر اهداءکنندگان در پروژههای بازسازی بالقوه استفاده کنند و این که «پول را پیگیری کنند» تا تضمین کنند پروژهها انجام میشوند؛ و سیاستگذاران دولتی تا برنامهریزی کمکهای دولتی برای بازسازی ممکن شود.53
کد برای نپال
مجموعه سوم پروژهها توسط کد برای نپال انجام شدند که یک سازمان غیرانتفاعی در نپال است و بهدنبال استفاده از نوآوری، داده و تلاشهای آموزشی برای زندگی عمومی است. بلافاصله بعد از زلزله اول، کد برای نپال بهدنبال روشهایی برای فراهم کردن پاسخ بشردوستانه در مناطق خارج از کاتماندو بود که آسیب شدیدی دیده بودند. برای انجام این کار، این تیم از نوعی فناوری پایین به منظور جمعسپاری استفاده کرد، به امید این که تشویق به گستردهترین مشارکت ممکن کند.54 36 ساعت بعد از زلزله، کد برای نپال، یک سند گوگلی از نوع باز ایجاد کرد تا اطلاعات مربوط به سازمانهای امدادی، داوطلبان و قربانیان را ارائه کند.55
به علاوه، کد برای نپال دو ارزیابی از بازماندگان زلزله انجام داد تا درباره نوع کمکی که دریافت کردند، بازخورد داشته باشد. ارزیابیهای راهات پایو56 (عبارت نپالی به معنی «آیا امداد دریافت کردید؟») و جعبه ابزار کوبو57 در دو مرحله انجام شدند. مرحله اول 776 نفر از مردم آسیبدیده نپال در 40 موقعیت در 5 منطقه را در اگوست 2015 ارزیابی کرد. مرحله دوم، که در دسامبر 2015 انجام شد، فقط بر ساکنان روستای بارپارک تمرکز کرد، یعنی مرکز اولین زلزله بزرگ. یافتههای اولیه در وبسایت کد برای نپال منتشر شدند و داده در قالب باز بهاشتراک گذاشته شد.58 نتایج ارزیابیها در رسانهها منتشر شدند و با سازمانهای غیرانتفاعی که فعالیت میدانی انجام میدادند، بهاشتراک گذاشته شد تا دیدگاهی همراه با جزئیات و بهطور میدانی از اثربخشی و گستره توزیع کمک فراهم کنند. راوی کومار گزارش میدهد که بیشتر ارزیابیها احتمالاً در قالب آنلاین برنامهریزی شدهاند.59
گروه مداخلات محلی
گروه مداخلات محلی، سازمانی غیرانتفاعی که در رابطه با موضوع حاکمیت فعالیت دارد و در نپال نیز دفاتری دارد، نیز از داده باز برای بررسی شرایط پس از زلزله استفاده کرد. این کار مبتنی بر پایه و تجربه پروژههای قبلی در بخشهای حاکمیت باز، جمعسپاری و راهکارهای شهری هوشمندتر بود. مخصوصا این سازمان پروژههایی برای کمک به شهروندان کاتماندو انجام داد تا شکایات خود درباره سیاست محلی را گزارش دهند؛ شکایات مربوط به دولت در دو منطقه دور افتاده نپال را جمعسپاری و با گوگل کار کرد تا نقشههای GIS از نقاط مهم و مسیرهای رفت و آمد انسانی ایجاد کنند.
24 ساعت بعد از زلزله، گروه مداخلات محلی، مشارکت با وزارت مسکن نپال را شروع کرد تا اطلاعات جمعآوری شده مربوط به خط اصلی تلفن اضطراری بعد از زلزله را دیجیتال کند. این سازمان با آزمایشگاه پاسخگویی که سازمانی با هدف «تقویت سیستمهای پاسخگویی» است60 همکاری کرد تا میزهای کمک شهروندی سیار را به مناطق آسیبدیده بفرستد، نیازهای محلی را تعیین کند و جوامع آسیبدیده را به منابع متصل کند. طی هفتهها و ماههای بعد، وقتی بازسازی پیش رفت، این کار به #quakeHELPDESK توسعه یافت، راهبرد واکنش زلزله چهار بخشی که نه تنها بهکاربران اجازه داد استفاده از داده کمکی را ردیابی کنند، بلکه «پلتفرمی برای جوامع آسیبدیده، مسئولان واکنش اضطراری و داوطلبان فراهم کرد تا کمبودها در دورترین مناطق را نیز گزارش کنند.»61
سایر اجزای پروژه عبارت بودند از نظرسنجیِ ادراک شهروند که برای پروژه بازخورد مشترک بین سازمانی UNOCHA62 انجامشد (پلتفرم داده باز که برای بهبود واکنش امداد و بهبود تلاش برای بازسازی طراحی شد)، پروژه Open Mic63؛ مشارکت با واسطههایی که بهدنبال پیگیری و مقابله با شایعات و اطلاعات اشتباه هستند؛ و پیگیری پول، برنامه پیگیری و پاسخگویی کمک.64 همه این پروژهها به گروه مداخلات محلی کمک کردند تا حلقه بازخورد را بهوسیله کمپین ارتباطات با سازمان ملل ببندند که در آن، جلسات شهرداری با نمایندگان سیاسی محلی برای بررسی شکایات اعلام شده توسط #quakeHELPDESK، در رادیوی FM محلی منتشر شدند.65
چه کسی در کجا چه کاری انجام میدهد؟
علاوه بر این پروژهها، سازمانهای مختلف دیگری نیز بهدنبال استفاده از داده برای معرفی کارآمدیهای جدید و شفافیت بیشتر در تلاشهای امدادی بودند. یک مثال قابل توجه، تبادل داده بشردوستانه (HDX)66 است، پلتفرم بازی که تحت مدیریت بخش OCHA سازمان ملل به منظور اشتراکگذاری داده بشردوستانه و انجام تحلیل بر روی آن داده است. تیم HDX، ابزار چه کسی در کجا چه کاری انجام میدهد را برای نپال ایجاد کرد (بازسازی و بازسازی مسکن) (HRRP 4W). این ابزار، تلاشهای امداد مسکن در 14 منطقه به شدت آسیبدیده را بررسی میکند تا نشان دهد که چه پروژههایی، در کجا، چه زمانی و توسط چه کسانی برنامهریزی و اجرا میشوند. بعد از آموزش بیش از 350 سازمان شریک که در بازیابی و بازسازی مسکن کار میکنند، داده هر دو هفته به طور خودگزارشی تهیه شد. سپس داده در سطح ملی گردآوری و تمیز شد و برای ایجاد گزارشات بهکار رفت.67 پایگاه داده فعلی، داده را از 1 ژانویه 2016 تا زمان حال نشان میدهد و گزارشات تا آخر آگوست 2016 همچنان در حال ثبت است.
تأمین مالی
پروژهها، منابع (و مقادیر) تأمین مالی متفاوتی داشتند. درگاه شفافیت واکنش به زلزله کاملا توسط سازمان نوآوریهای جوان و با سودهای حاصل از فعالیتهای تجاری آن تأمین مالی شد.68 اما بیشتر پروژهها، وابسته به کمک سازمانهایی مانند سازمان ملل بودند. مثلا Quake Map و ارزیابیهای ادراکی که بخشی از #quakeHELPDESK را تشکیل دادند، هر دو توسط سازمان ملل تأمین مالی شدند.69 کار کد برای نپال بهوسیله کمکها تأمین مالی شد، اگرچه ارزیابی دومِ راهات پایو توسط دانشگاه جرج میسون و دانشگاه تافتس پشتیبانی شد.70
تأثیر
شاخصهای موفقیت و تأثیر را میتوان به دو گروه کلی تقسیم کرد: متریکها و داستانهای استفاده کردن، و تغییرات در رفتار یا فرهنگ سازمانی، سیاسی و اجتماعی.
با در نظر گرفتن این که پروژههای موجود در نپال بهخاطر بحران ایجاد شدند، تلاش برای پیگیری متریکهای محل یا تحلیل یا رفت و آمد به ندرت به موقع انجام میشد، اگرچه برخی از افرادی که با آنها مصاحبه شد گفتند که میخواستند این کار را در آینده انجام دهند. در نتیجه، تکیه بیشتر بر گزارشات کیفی برای سنجش بهره این پروژههای مختلف، ضروری است. باید در نظر داشت که حتی این گزارشات هم ناقص و حدسی هستند، چون فقط میتوانیم درباره این موضوع بیاندیشیم که اگر مثلاً پروژه OSM از KLL هرگز انجام نمیشد، تلاش امدادی چقدر متفاوت میشد. با این حال، در ادامه تلاش شده است تا برخی از نمونههای گویای مربوط به تأثیر طرحهای مختلف ارزیابی شود.
متریکها و داستانهای استفاده
قبل از زلزله، دکتر بودهاتوکی و دوازده دانشجوی کارآموز به صورت جمعی، نقشه همه مؤسسات آموزشی، تجهیزات سلامت، شبکههای جاده و مکانهای مذهبی دره کاتماندو را ترسیم کردند و این موارد و سایر ویژگیهای جغرافیایی مهم را به نقشه خیابان باز اضافه کردند. این تیم، کارگاههای آموزشی برای دانشجویان دانشگاه، مقامات دولتی، جامعه فنی، NGOها و گروههای جوان برگزار کرد و داوطلبانی برای پیوستن به تلاشهای ترسیم نقشه خود استخدام کردند.71 آنها بهوسیله تلاشهای جمعی بعد از زلزله، دقیقترین نقشه دره کاتماندوی موجود در کشور را ایجاد کردند.72
بعد از زلزله، دکتر بودهاتوکی از مدیریت یک تیم کوچک بین 7 و 100 داوطلب محلی، به مقام هماهنگکننده تلاشهای 9000 داوطلب راه دور از محل اتاق بحران رسید. یک هفته بعد از اولین زلزله، این تیم توانایی ترسیم نقشه 70 تا 80 درصد مناطق تحت تأثیر زلزله را داشت.73 رسانه بینالمللی گزارش کرد که نقشه تهیه شده بهوسیله OSM توسط سازمانهای امداد مانند صلیب سرخ بهکار رفت. طبق گفته عادل واگامن، مشاور قبلی در اقدام بشردوستانه هاروارد، تلاشهای KLL برای ترسیم تجهیزات سلامت در دره کاتماندو در زمان قبل از زلزله، «بدون شک به توانایی امدادگران برای ارسال پشتیبانی و حفظ جان افراد کمک کرد.»74
وبسایت QuakeMap.org حدود 2035 گزارش دریافت کرد که از بین آنها، 978 مورد توسط داوطلبان تأیید شدند و 551 مورد اقدام لازم داشتند.75 اما محاسبه ارزش واقعی درگاه پیچیدهتر از بررسی متریکها بود. همانطور که دکتر بادهاتوکی بیان میکند:
«چند زندگی توسط این کار حفظ شد؟ چند انسان رنج دیده با استفاده از داده QuakeMap التیام یافتند؟ من نمیدانم. من نمیتوانم داده کمّی درباره آن ارائه کنم.»76
تغییر فرهنگ و رفتار
اگرچه درگاه شفافیت واکنش به زلزله قبل از شروع بهکار هیچ کاربردی نداشت، ولی حدس بیستا مبنی بر این که رسانه بازار هدف خواهد بود، درست از آب در آمد. در نپال، این درگاه توسط خبرنگاران ملی برای فراهم کردن مدارک و شواهد در نوشتههای آنها بهکار میرود. بیستا گزارش میکند که رسانههای بینالمللی مانند BBC نیز از این درگاه برای پیگیری استفاده دولت از منابع استفاده کرده است.
نوآوریهای جوان نیز مخاطبانی از بین خبرنگاران به دست آورد. از این سازمان خواسته شد برای اعضای رسانه که میخواهند بدانند چطور میتوانند از این پلتفرم بهتر استفاده کنند، آموزش خبرنگاریِ داده فراهم کند. به علاوه، چند کاربرد جالب نیز ایجاد شد. مثلا، نپالیهای مقیم آمریکا، که در اهدا و جمعآوری پول و منابع برای امدادرسانی فعال بودند، از این درگاه برای بررسی سازمانهای غیردولتی استفاده کردند تا درباره محل مشارکت خود تصمیم بگیرند. درخواستهایی برای افزایش جزئیات داده بر اساس مناطق از سوی افراد علاقهمند به پیگیری جغرافیایی توزیع کمک وجود داشت، اگرچه ماهیت گزارش داده، انجام این کار را سخت میکرد.77
بهبود IATI
تجربه درگاه شفافیت واکنش به زلزله نیز برخی از محدودیتهای گزارشدهی در IATI در شرایط اضطراری را مشخص کرد و شاید در این فرآیند به پیشرفتهای آینده در سیستم کمک کرد. درگاه با درخواست مخاطبان مختلف برای گزارش آنی و متمرکز داده ساختاری و استاندارد در طی بحران و بعد از آن مواجه شد؛ این موارد، مزایایی بودند که مکانیزم گزارش IATI موجود نمیتوانست فراهم کند. بیستا توانست این تجربه را بهوسیله مشارکت در کنفرانسهای بینالمللی درباره داده بشردوستانه، مانند اجلاس بشردوستانه جهانی در استانبول در می2016، به اکوسیستم IATI منتقل کند. او بیان کرد: «بهوسیله این درگاه، به بحث درباره این که داده کمک بشردوستانه جهانی چطور باید استاندارد شود نیز کمک میکنیم.» اکنون IATI تیمی دارد که بر استانداردسازی داده کار میکند، که نمایندگانی از (سازمانِ) نوآوریهای جوان نیز در آن حضور دارند.78
ریسکها
گسترش پروژههای داده باز در محیط بینظم بعد از فاجعه طبیعی، فرصتهایی برای کمک ارائه میکند، ولی احتمال سردرگمی و بینظمی بیشتری نیز ایجاد میکند. داوطلبان آموزش ندیده مشتاق کمک نیز سازمانهای امداد را متوقف میکنند و مانع تلاشهای آنها میشوند؛ حتی وقتی از کمک آنها استقبال میشود، مانند پروژه QuakeMap که توسط KLL انجام شد؛ مدیریت داوطلبان نیازمند وقت گذاشتن از سوی کارکنان است. دوبارهکاری نیز ممکن است اتفاق بیافتد: مثلاً ارزیابی درک مختلف بازماندگان زلزله توسط سازمانهای مصاحبه شده انجام شد، و گاهی مسئولان نظرسنجی از کار یکدیگر آگاهی نداشتند. در نهایت اگر اطلاعات با دقت تأیید نشوند، پلتفرمهای اضطراری جمعسپاری میتوانند باعث سردرگمی بازماندگان و اتلاف زمان امدادگران شوند. پلتفرمهایی مانند Open Mic که با شایعه در بین بازماندگان مقابله میکنند، ابزاری برای نبرد با اطلاعات اشتباه فراهم میکنند.
درسهای آموخته شده
درسهای مهم بسیاری با کاربرد گسترده از این مطالعه موردی خاص به دست آمد. این موارد را میتوان با در نظر گرفتن توانمندسازهای اصلی پروژه و همین طور مهمترین موانع یا چالشهای موفقیت آن دستهبندی کرد.
توانمندسازها
یادگیری از هائیتی
بسیاری از پروژهها با آگاهی از تجربه زلزله مخرب هائیتی در ژانویه 2010 ساخته شدند. افراد درگیر از مشکلات مربوط به آمادگی ضعیف و عدم شفافیت برای کشورهای فقیر و زلزلهخیز آگاه بوده و بهدنبال یافتن روشهایی برای بهبود نتیجه نپال، قبل از زلزله یا بلافاصله بعد از آن بودند.79 این آگاهی از تلاشهای قبلی و تمایل بهکار بر اساس درسهای آموخته شده، یکی از توانمندسازهای اصلی بود که به تأثیر و موفقیت تلاشهای نپال کمک کرد.
تجربه هائیتی، دکتر ناما بادهاتوکی را تشویق کرد تا به نپال بازگردد و کار ترسیم نقشه کشور را شروع کند. او در طی مطالعات خود، مشاهده کرد ترسیم باز چطور برای کمک به تلاشهای امداد در طی زلزله هائیتی بهکار رفت. او با آگاهی از این که یک روز زلزله جدی در نپال اتفاق میافتد،80 و علم به کیفیت ضعیف نقشههای رسمی موجود نپال،81 که برخی از آنها بین 10 تا 25 سال به روز نشدهاند،82 بعد از فارغالتحصیلی به کاتماندو برگشت تا ساخت جامعه ترسیم باز در نپال را شروع کند.
«نپال در یکی از پرخطرترین مناطق برای زلزله و سایر فجایع قرار دارد. در هائیتی نقشه بعد از زلزله ایجاد شد، من میخواستم نقشه را قبل از زلزله ایجاد کنم.»83
سازندگان درگاه شفافیت واکنش به زلزله نیز از تاریخچه مشکلساز درخواست کمک در زلزله هائیتی آگاه بودند. نپالیها از گزارشات عدم تطابق در سیاستهای گزارشدهی سازمانهای امداد بینالمللی نگران بودند، مخصوصا بعد از این که مشخص شد 500 میلیون دلار که برای بازسازی زلزله هائیتی از سوی صندوقهای صلیب سرخ اختصاص داده شده بود، گم شده است. مطابق با گفته بیبهاسان بیستا، مدیرعامل نوآوریهای جوان،
«[این پرتال] مردم را با نشان دادن چگونگی جریان یافتن پول در پروژههای بازسازی و نوسازی نپال، توانمند میسازد و شفافیت را در زمانی بسیار حیاتی ترویج میکند ... ما نمیخواهیم اشتباهات هائیئی را تکرار کنیم.»84
او ادامه میدهد:
بعد از هائیتی، نگرانیهای بسیاری درباره سوءاستفاده یا استفاده نادرست از منابع مالی امداد و نوسازی وجود داشت. برای جلوگیری از این امر، ابتدا باید مشخص کرد چه کسی چه پولی را به چه کسی میدهد. برای ما، این مورد جالبی بود که از آن نتیجه بگیریم باز بودن میتواند از اشتباهاتی که در هائیتی رخ داد، جلوگیری کند. این موضوع، برای ما مشوقی درونی برای انجام پروژه بود.85
اجازه نوآوری
دولت نیز نقش مهمی در موفقیت پروژههای گوناگون داده باز در نپال داشت. بیستا میگوید بلافاصله بعد از زلزله، بازیگران مهمِّ حکومتی شامل کمیسیون برنامهریزی ملی و نخستوزیر نپال، از اهمیت شفافیت و پاسخگویی حمایت کردند. آنها از این تلاشها نه فقط در دولت، بلکه بهوسیله اقدامات مستقل و غیردولتی مانند درگاه شفافیت واکنش به زلزله، پشتیبانی کردند.86 این نوع پذیرش در سطوح بالا نقش مهمی در حرکت رو به جلوی نوآوری و آزمایش با داده باز دارد.
سازمانهای بینالمللی و ورود به اکوسیستمهای موجود
بسیاری از پروژههای بررسی شده در این مورد وابسته به داده و زیرساختی بودند که توسط سازمانهای بینالمللی مانند UN OCHA فراهم شدند. این مورد، اهمیت این سازمانها در توانمندسازیِ تلاشهای داده باز در کشورهای در حال توسعه، بهوسیله دسترسی به ابزار و تأمین مالی را نشان میدهد، و همچنین بیانگر کمک آنها به پرکردن شکافها در پایگاههای داده دولت ملی با باز کردن مجموعه دادههای مرتبط است.
براناو بادهاتوکی نیز به اکوسیستم فعلی کاربران داده به عنوان توانمندساز بالقوه، برای کسب محبوبیت لازم جهت گرفتن نتایج از داده جمعآوری و باز شده توسط آنها اشاره کرد. بهدلیل ارتباطات با بخشهای تأمین مالی در سازمان ملل، آنها به سیستم داده باز بینالمللی متصل بودند که به سرعت و مشتاقانه به بیانیههای آنها واکنش نشان میداد.87 فعالسازیِ این شبکه جهانی و گسترده از حلکنندگان مسئله، موجب استفاده از انواع مهارت و تجربه شد، که در غیر این صورت بیاستفاده میماند.
روابط، اعتماد و دسترسی
چندین مصاحبهشونده گفتند که نپال یک جامعه بسیار سلسله مراتبی است که در آن روابط و ماهیت این روابط، دسترسی به افراد و مؤسسات را مشخص میکند. جهت استفاده موثر از داده باید روابط با بازیگران اصلی قبل از وقوع فاجعه ایجاد شود که طبق گفته دکتر بودهاتوکی، در این زمان نهادهای دولتی و سازمانهای امداد صرف نظر از ارزش بالقوه داده آنها، وقت یا تمایل به ملاقات با گروههای داده باز ندارند. تخصص اثباتشده و محصول از پیش آماده نیز در از بین بردن تردیدها مفید است. دکتر بودهاتوکی متوجه شد شغل قبلی او در ترسیم نقشه دولتی، تخصص در OSM، مقالات و مدارج علمی به او کمک کرد تا بر سوءظن سازمانی و عدم اعتماد به داده جمعسپاری شده فائق آید، در حالی که داده نقشه OSM که قبلا در نپال ایجاد شده بود، به او کمک کرد ارزش و قوت آن را نشان دهد.88
پراناو بادهاتوکی، CEO گروه نوآوریهای محلی، اشاره کرد که این سازمان ارشدترین خبرنگاران را استخدام کرد تا به عنوان مسئولان هماهنگی منطقه برای #quakeHELPDESK فعالیت کنند، چون این افراد از قبل دسترسی نامحدود به سازمانهای دولتی داشتهاند و با تصمیمگیرندگان رابطه ایجاد کرده بودند، ایجاد ارتباطات اجتماعی با قانونگذاران حتی مفیدتر بود.
«این نوع دسترسی نیاز ما بود، تا تضمین کنیم اطلاعاتی که تولید میکنیم به مخاطبانی میرسد که بسیاری از سازمانهای دیگر در جذب آنها مشکل داشتند.»89
همزمان بادهاتوکی هشدار میدهد که وابستگی بیش از حد به ارتباطات شخصی و شاید راحتی بیش از حد با افراد صاحب قدرت، میتواند بر توانایی ایجاد تغییر واقعی تأثیرگذار باشد.90
داوطلبان: هم مانع و هم توانمندساز
بسیاری از مصاحبهشوندگان درباره مزایای کار با داوطلبان محلی صحبت کردند. یک تیم از داوطلبان متعهد وقتی آموزش ببینند، میتوانند پروژههای ممکن را فراتر از ابزارهای یک کشور نسبتا ضعیف انجام دهند، همانطور که گروه OSM در نپال نشان داده است. برای ترسیم بحران، داوطلبان محلی، دانشی عمیق همراه با جزئیات ایجاد میکنند که همکاران از راه دور، هر چقدر با تجربه یا دقیق، نمیتوانند آن را ایجاد کنند.91
همزمان، آموزش داوطلبان، سرمایهگذاری مهم و نامطمئنی را نشان میدهد. تضمینی وجود ندارد که وقتی داوطلبان آموزش دیدند، به مشارکت خود ادامه دهند. چون شرایط زندگی تغییر میکند و علاقه کاهش مییابد. گاهی پشتیبانی بیش از اندازه است، مانند موردی که دکتر بادهاتوکی در عواقب بعد از زلزله توصیف میکند که مشغول مدیریت هزاران ترسیمکننده سیار نقشه بحران بود. وی میگوید:
«در منطقه هرج و مرج وجود داشت، ولی در جامعه آنلاین نیز هرج و مرج بود. چطور باید این میل به کمک به نپال را هماهنگ و کانالیزه کنیم؟»92
با این حال، دکتر بادهانوکی معتقد است که نپال بهدلیل وجود گروه قوی و ماهر در منطقه که توانایی نظارت، هماهنگسازی و هدایت داوطلبان بینالمللی را داشتند و امدادرسانی به نیازمندترین مناطق را تضمین میکردند، نسبت به کشورهای قبلی جایگاه بهتری برای کنترل ظرفیت ترسیم نقشه داشت. «بدون دانش محلی یعنی ظرفیت درون کشور، [ترسیم راه دور] خیلی به درد ما نمیخورد.»93
موانع
قابلیت اتصال و سواد فناوری
مانند بیشتر مطالعات موردی در این مجموعه، نبود ظرفیت و آمادگی فناوری یکی از رایجترین مشکلات بر سر راه موفقیت بود. بسیاری از افراد ذینفعِ مدنظر و کاربران این درگاهها، حتی قابلیت اتصال به اینترنت ساده نداشتند. عادل واگامن، مشاور سابق طرح بشردوستانه هاروارد بیان میکند که ظرفیت ابزار برای کارکرد در حالت آفلاین میتواند در تعیین فایده آن در مناطق مهم در طی بحران، تفاوت ایجاد کند.94 پزشکی که در منطقه گروخا کار میکرد، در مصاحبه با نیویورک تایمز بیان کرد که اگر اتصال به اینترنت داشت، با سایتهای کد برای نپال و آزمایشگاههای زندگی کاتماندو کار میکرد. برای افرادی مانند او که اتصال مطمئنی به اینترنت نداشتند، استفاده از سایت غیرممکن بود و یا محدود به چند تصویر از نقشهها برای استفاده در حالت آفلاین بود.95 تولید نقشهها نیز وابسته به اتصال بادوام به اینترنت است، چون حتی نقشههای کاغذی نیز باید برخی اوقات بر روی OSM بارگذاری شوند.96
افرادی که اتصال به اینترنت دارند نیز باید با چگونگی استفاده از فناوری آشنا باشند. دکتر باداهاتوکی، مشاهده کرد که مشکل خاصی در رابطه با ابعاد فنی در ترسیم نقشه، میان داوطلبان بالقوه وجود دارد.97 همانطور که کد برای نپال بیان کرد، شکاف دیجیتال واضحی در نپال وجود دارد که بر توانایی زنان، افراد فقیر، افراد روستایی و اقلیتهای مذهبی نپال در سهیم بودن در منافع اینترنت تأثیر منفی دارد.98
ایجاد داده در برابر استفاده از داده
دکتر بادهاتوکی مشاهده میکند که یکی از موانع روبه رو، تمایل به ایجاد داده بدون تضمین این موضوع است که داده واقعا مفید است و بهکار میرود. او بیان میکند:
«ما باید بر استفاده از داده از روز اول تأکید کنیم. تنها ایجاد داده برای ساخت نقشهها مهم نیست، بلکه استفاده از داده توسط سازمانهای امدادی باید تضمین شود ... ایجاد داده، بخش آسان کار است. بخش سختتر، صحبت با سازمانهای امدادی و تضمین استفاده از نقشهها توسط آنها است.»99
فرهنگ سازمانی
فرهنگ سازمانی در دولت، جامعه مدنی و بین مردم همیشه نقش مهمی در تعیین موفقیت پروژههای داده باز دارد. بیستا گزارش میکند که سازمان او تمایل دارد جزئیات داده را افزایش دهد تا کمک در سطوح متفاوت را مشخص کند. مثلا وی میگوید نشان دادن این موضوع که پول چطور بین اهداءکنندگان ثانویه تقسیم شد تا در نهایت به دست افراد دیگر برسد، کمککننده خواهد بود. اما اعلام جزئیات تا این سطح توسط روشهای گزارشدهیِ فعلی یا فرهنگ سازمانی پشتیبانی نمیشود، و هر دوی آنها هنوز با پذیرش باز بودن و شفافیت فاصله دارند. وی گفت:
«سازمانها پاسخگو نیستند. آنها حس میکنند تعهد آنها به اهداءکنندگان کمک و مقامات دولتی و خواستههای آنها است، به جای این که حس کنند نیاز به انتشار داده برای مصرف عمومی دارند. عدم شفافیت و پاسخگویی یکی از بزرگترین چالشها از نظر من است؛ نه فقط برای مردم نپال که چالشی برای سازمانهای بینالمللی نیز هست.»100
راوی کومار تأیید میکند که فرهنگ سیاسی و سازمانی، مانع مهمی در تأثیر داده باز در نپال است:
وقتی سازمانهای پاسخگو و توانا وجود ندارند، تنها کاری که میتوانید انجام دهید، استفاده از داده باز، فناوری شهروندی یا ICT4D است. نپال به مدت بیش از یک دهه انتخابات محلی نداشته است. ظرفیت محلی وجود ندارد یا اگر وجود دارد، آماده پاسخگویی، برابری و انصاف نیستند. با وجود آن که نتایج این وضعیت را میبینیم، ولی پاسخی در مورد این موارد نمیتوانیم به دست آوریم.101
نگاه به آینده
وضعیت فعلی
بسیاری از پروژهها، کوتاه یا میانمدت بودند و برای ادامه بعد از مراحل امداد یا بازسازی برنامهریزی نشدند. پروژههای امداد، مانند QuakeMap و سند گوگل کد برای نپال، کاملا متوقف شدهاند. QuakeMap.org از 13 جولای 2015، گزارشات جدیدی درخواست نمیکند، اگرچه هنوز میتوان گزارشات جدید را ثبت کرد و پیگیری میشود. اما دکتر بادهاتوکی گزارش میکند که این سایت در صورت نیاز برای شرایط اضطراری آینده آماده نگه داشته میشود.102
پروژههایی که تجربیات بازماندگان در طول دوره بازسازی را پیگیری میکنند، هنوز ادامه دارند، اگرچه نظرسنجیها کمتر انجام میشوند. مصاحبهشوندگان از LIG و کد برای نپال امید دارند نظرسنجیهای خود را در مرحله سوم ادامه دهند، اگر شرایط مالی اجازه دهد.
در سپتامبر 2016، درگاه شفافیت واکنش به زلزله همچنان فعال است. بیستا بیان میکند: «بازسازی و نوسازی تا پنج سال آینده ادامه خواهد داشت.» وی اضافه میکند:
«بعد از مرحله امداد و نجات بینظم اولیه، به سمت تلاش برای نوسازی محسوس و بازسازی مدارس و مراکز سلامت حرکت میکنیم. اگر بتوانیم داده را ساختاردهی کنیم و آن را در درگاه قرار دهیم، فعالیتهای "پیگیری پول" سادهتر میشوند. همانطور که مشاهده میکنیم، این جایی است که ارزش واقعی درگاه [قرار دارد] و داده باز متمرکز در مورد جریانهای مالیِ مربوط به بازسازی و نوسازی، ضرورت بیشتری مییابد.»103
پایداری
پروژههای ارزیابی شده، به جزء چند استثنا، توسط سرمایههای تجاری یا کمک مالی پشتیبانی شدند و تیمهایی شامل کارمندان حقوقبگیر آنها را بهانجام رساندند و گاهی کمک داوطلبانه نیز وجود داشت. بهعلاوه، بازسازی و نوسازی نپال اصلیترین اولویت کشور است؛ بنابراین تقاضا برای پروژهها به منظور تسهیل این فرایند هنوز زیاد است. بیستا تأکید میکند پایداری پروژه او وابسته به حفظ دو طرف عرضه و تقاضا است، یعنی باز بودن داده از طرف دولت و جوامع کاربران. ولی منابع مالی پروژه توسط پروژههای تجاری نوآوران جوان فراهم شده است که منافع آنها دوباره برای پشتیبانی از فعالیتهای فناوری شهروندی سرمایهگذاری میشوند. اما بیستا امید دارد همگامسازی درگاه با سایر پروژهها در زمینه مدارک مربوط به توسعه ممکن باشد و در این فرایند، منابع مالی خود را متنوع کند.104
قابلیت تکرار
بسیاری از پروژهها از پلتفرمها یا مدلهایی استفاده میکنند که بعد از فجایع گذشته با موفقیت بهکار رفتهاند و مشخصا میتوانند دوباره بهکار رفته و موفق باشند. مثلا، OSM HOT و پلتفرمهای جمعسپاری مبتنی بر Ushahidi بعد از زلزله هائیتی و کریستچرچ با موفقیت بهکار رفتند و اکنون بخش تثبیتشده در جعبه ابزار داده باز بشردوستانه هستند.
بیستا حس میکند که تجربه درگاه شفافیت واکنش به زلزله در سایر مکانها نیز قابلیت تکرار بالایی دارد. او بیان میکند:
«برای ایجاد مدل منبع باز باید کار کمی انجام دهیم، چون نرمافزاری که ایجاد کردهایم، آمادگی کامل برای استفاده در سایر مکانها ندارد. ولی اندیشه پشت آن، قابلیت تکرار بالایی دارد.»
بیستا بیان میکند سازمان نوآوریهای جوان فعلا در حال بحث با OCHA FTS سازمان ملل درباره احتمال کاربرد برخی اجزای نرمافزار درگاه در FTS است. او بیان میکند:
«قابلیت تکرار نه تنها شامل استفاده از نرمافزار است، بلکه شامل استانداردها و مفاهیم است که میتوانیم برای ساخت سیستم دیگری در جای دیگر و حتی بهتر از این استفاده کنیم.»105
انواع نظرسنجیهای انجام شده توسط LIG و کد برای نپال نیز با موفقیت در سایر موقعیتها برای نظارت بر پاسخگویی و مسئولیتپذیری فرایند بهکار رفت. اما بازده آنها زمانی بیشتر خواهد بود که سازمانهایی که این نظرسنجیها را انجام میدهند، بررسیهای زیستمحیطی انجام دهند تا مطمئن شوند کار همدیگر را تکرار نمیکنند. در حال حاضر، بهتر از پلتفرم جمعسپاری Ushahidi برای ارزیابیهای بشردوستانه وجود ندارد. ظهور یا خلق یک فناوری برتر میتواند به کاهش استفاده از آن کمک کند.
نتیجهگیری
واکنش نپال و جامعه بینالمللی به زلزلههای سال 2015 با تلاشهای جامعه داده باز آن بسیار تقویت شد. در برخی موارد، فعالیتهای آنها، اطلاعات حیاتی فراهم کرد که در غیر این صورت در دسترس امدادگران قرار نمیگرفتند، مانند پروژه OSM که توسط KLL انجام شد. در سایر موارد (QuakeMap.org و سند گوگل کد برای نپال) کاری که انجام دادند، مسیر مهمی به بازماندگان ارائه کرد که توانستند از پلتفرمهای جدید برای دستیابی به کمک استفاده کنند.
همه این کارها در مرحله بازسازی اهمیت دارند چون سازمانهایی مانند LIG، نوآوریهای جوان و کد برای نپال میخواهند تضمین کنند که صدای بازماندگان شنیده میشود، نیازهای آنها برآورده میشود و پول کمک شده، دریافت و مسئولانه خرج میشود. برخلاف نقش مهمی که این سازمانها در انجام پروژههای بررسی شده در این مطالعه موردی داشتند، مصاحبهشوندگان اغلب با ناامیدی درباره چالشهای عدم پاسخگویی سازمانهای بینالمللی و دولت ملی در برابر تلاشهای داده باز صحبت میکنند. این تجربیات مشخص میکند که اگرچه داده باز میتواند اثرات مهمی در تلاشهای امدادی در زمان بحران داشته باشد، طرفداران داده باز باید دفاع از حاکمیت باز را ادامه دهند تا مزیت کامل داده باز بشردوستانه را به دست آورند.
منابع
-
Not found
-
Wikipedia, “List of Earthquakes in Nepal,” Wikipedia.org, https://en.wikipedia.org/wiki/List_of_earthquakes_in_Nepal.
-
Government of Nepal, Nepal Earthquake 2015: Sector plans and financial projections, May 2016, http://nra.gov.np/uploads/docs/AStGGdnejZ160823113341.pdf.
-
National Planning Commission of Nepal, Post Disaster Need Assessment, Executive Summary, NPC, 2015.
-
Jessica Robertson and Heidi Koontz, “Magnitude 7.8 Earthquake in Nepal and Aftershocks,” U.S.G.S., May 12, 2015, https://www2.usgs.gov/blogs/features/usgs_top_story/magnitude-7-8-earthquake-in-nepal/; and Government of Nepal, Nepal Earthquake 2015: Sector plans and financial projections, May 2016, p. 47, http://nra.gov.np/uploads/docs/AStGGdnejZ160823113341.pdf.
-
Jessica Robertson and Heidi Koontz, “Magnitude 7.8 Earthquake in Nepal and Aftershocks,” U.S.G.S., May 12, 2015, https://www2.usgs.gov/blogs/features/usgs_top_story/magnitude-7-8-earthquake-in-nepal/.
-
“Nepal – Earthquake post disaster needs assessment: sector reports (English),” The World Bank, 2015, http://documents.worldbank.org/curated/en/546211467998818313/Nepal-Earthquake-post-disaster-needs-assessment-sector-reports.
-
Ibid.
-
Sahina Shrestha, “Lang Tang Is Gone,” Nepali Times, May 1-7,2015, http://nepalitimes.com/article/nation/langtang-destroyed-in-earthquake,2205.
-
https://www.worldbank.org/content/dam/Worldbank/document/SAR/nepal/PDNA%20Volume%20A%20Final.pdf
-
Ibid.
-
International Monetary Fund, “Report for Selected Countries and Subjects,” IMF, October 2015, http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2015/02/weodata/weorept.aspx?sy=2015&ey=2016&scsm=1&ssd=1&sort=subject&ds=.&br=1&pr1.x=34&pr1.y=16&c=558&s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC&grp=0&a=.
-
United Nations Development Program, Human Development Report 2015, “Statistical Annex,” UNDP, http://hdr.undp.org/sites/default/files/hdr_2015_statistical_annex.pdf
-
Open Knowledge, “Global Open Data Index: Nepal,” http://index.okfn.org/place/nepal/.
-
Narayan Adhikari and Pranav Budhathoki, “The OGP Process in Nepal – On the Path of Our Own Choosing,” Open Government Partnership Blog, December 1, 2016, http://www.opengovpartnership.org/blog/narayan-adhikari/2016/12/01/ogp-process-nepal-%E2%80%93-path-our-own-choosing.
-
“We’ve Opened an OpenGov Hub in Nepal!” OpenGov Hub, May 21, 2014, http://opengovhub.org/blog/5/2014/weve-opened-an-opengov-hub-in-nepal.
-
World Wide Web Foundation, “Open Data Barometer, 2015,” http://opendatabarometer.org/data-explorer/?_year=2015&indicator=ODB&lang=en&open=NPL.
-
Interview with Pranav Budhathoki, CEO, Local Interventions Group, September 7, 2016.
-
Interview with Bibhusan Bista, CEO, Young Innovations, September 12, 2016..
-
See: Code for Nepal, http://codefornepal.org/en/.
-
Code for Nepal, “About Us,” http://codefornepal.org/en/about-us/.
-
Stefaan G. Verhulst, “Corporate Social Responsibility for a Data Age,” Stanford Social Innovation Review, February 15, 2017, https://ssir.org/articles/entry/corporate_social_responsibility_for_a_data_age.
-
Saira Asher, “How ‘Crisis Mapping’ Is Helping Relief Efforts in Nepal,” BBC News, May 6, 2015, http://www.bbc.com/news/world-asia-32603870.
-
See: Kathmandu Living Labs, http://www.kathmandulivinglabs.org/pages.
-
“Who We Are,” Kathmandu Living Labs, http://www.kathmandulivinglabs.org/about.
-
Shreeya Sinha, “Three Ways Nepalis Are Using Crowdsourcing to Aid in Quake Relief, New York Times, May 1, 2015, http://www.nytimes.com/2015/05/02/world/asia/3-ways-nepalis-are-using-crowdsourcing-to-aid-in-quake-relief.html?_r=3.
-
Imogen Wall, “Could Mapping Tech Revolutionize Disaster Response? The Guardian, April 25, 2016, https://www.theguardian.com/global-development-professionals-network/2016/apr/25/could-mapping-tech-revolutionise-disaster-response?CMP=share_btn_tw.
-
Shreeya Sinha, “Three Ways Nepalis Are Using Crowdsourcing to Aid in Quake Relief, New York Times, May 1, 2015, http://www.nytimes.com/2015/05/02/world/asia/3-ways-nepalis-are-using-crowdsourcing-to-aid-in-quake-relief.html?_r=3.
-
Imogen Wall, “Could Mapping Tech Revolutionize Disaster Response? The Guardian, April 25, 2016, https://www.theguardian.com/global-development-professionals-network/2016/apr/25/could-mapping-tech-revolutionise-disaster-response?CMP=share_btn_tw.
-
Nirab Pudasaini, “Open Source and Open Data’s Role in Nepal Earthquake Relief,” OpenSource.com, June 8, 2016, https://opensource.com/life/16/6/open-source-open-data-nepal-earthquake
-
Saira Asher, “How ‘Crisis Mapping’ Is Helping Relief Efforts in Nepal,” BBC News, May 6, 2015, http://www.bbc.com/news/world-asia-32603870
-
Interview with Dr Nama Raj Budhathoki, Executive Director, Kathmandu Living Labs, September 10, 2016.
-
Siobhan Heanue, “Nepal Earthquake: How open data and social media helped the Nepalese to help themselves,,” ABC News, August 17, 2015, http://www.abc.net.au/news/2015-08-16/nepal-earthquake-how-open-data-social-media-helped-rebuild/6700410.
-
Jennifer Rigby, “A Year After the Devastating Earthquake, Nepals Young Are Rebuilding Their Country,” Quartz.com, April 27, 2016, http://qz.com/670197/a-year-after-the-devastating-earthquake-nepals-young-are-rebuilding-their-country/
-
“Who’s Using It?” AidStream, https://aidstream.org/who-is-using
-
Amrit Sharma, “Where Is All the Aid Money for Nepal Going? Open data could help lift the veil,” Takepart.com, August 6, 2015, http://www.takepart.com/article/2015/08/06/open-nepal-earthquake-aid-money
-
Interview with Bibhusan Bista, CEO, Young Innovations, September 12, 2016.
-
Ibid.
-
Young Innovations, “Earthquake Response Transparency Portal,” http://earthquake.opennepal.net/about.
-
Interview with Bibhusan Bista, CEO, Young Innovations, September 12, 2016.
-
Amrit Sharma, “Where Is All the Aid Money for Nepal Going? Open data could help lift the veil,” Takepart.com, August 6, 2015, http://www.takepart.com/article/2015/08/06/open-nepal-earthquake-aid-money.
-
Ibid.
-
Interview with Bibhusan Bista, CEO, Young Innovations, September 12, 2016.
-
Ibid.
-
Femke Mulder, et al., “Questioning Big Data: Crowdsourcing crisis data towards and inclusive humanitarian response,” Big Data and Society, August 1, 2016, http://bds.sagepub.com/content/3/2/2053951716662054.
-
Interview with Ravi Kumar Nepal, September 9, 2016.
-
Interview with Ravi Kumar Nepal, September 9, 2016.
-
Ibid.
-
“Our Mission,” #quakeHELPDESK, http://www.quakehelpdesk.org/what.php
-
Local Interventions Group, “Interagency Common Feedback Project: Nepal earthquake 2015,” http://www.localinterventions.org.uk/programmes.php?post=32.
-
Interview with Pranav Budhathoki, CEO, Local Interventions Group, September 7, 2016.
-
Humanitarian Data Exchange, “Nepal—Who’s Doing What Where,” https://data.humdata.org/dataset/160625-hrrp-4w-national.
-
Interview with Bibhusan Bista, CEO, Young Innovations, September 12, 2016.
-
Interview with Pranav Budhathoki, CEO, Local Interventions Group, September 7, 2016.
-
Interview with Ravi Kumar Nepal, September 9, 2016.
-
See: Kathmandu Living Labs, http://www.kathmandulivinglabs.org/pages.
-
Shreeya Sinha, “Three Ways Nepalis Are Using Crowdsourcing to Aid in Quake Relief, New York Times, May 1, 2015, http://www.nytimes.com/2015/05/02/world/asia/3-ways-nepalis-are-using-crowdsourcing-to-aid-in-quake-relief.html?_r=3.
-
Ibid.
-
Ibid.
-
Nirab Pudasaini, “Open Source and Open Data’s Role in Nepal Earthquake Relief,” OpenSource.com, June 8, 2016, https://opensource.com/life/16/6/open-source-open-data-nepal-earthquake.
-
Interview with Dr. Nama Raj Budhathoki, Executive Director, Kathmandu Living Labs, September 10, 2016.
-
Interview with Bibhusan Bista, CEO, Young Innovations, September 12, 2016..
-
Ibid.
-
Amrit Sharma, “Where Is All the Aid Money for Nepal Going? Open data could help lift the veil,” Takepart.com, August 6, 2015, http://www.takepart.com/article/2015/08/06/open-nepal-earthquake-aid-money.
-
Shreeya Sinha, “Three Ways Nepalis Are Using Crowdsourcing to Aid in Quake Relief, New York Times, May 1, 2015, http://www.nytimes.com/2015/05/02/world/asia/3-ways-nepalis-are-using-crowdsourcing-to-aid-in-quake-relief.html?_r=3.
-
Saira Asher, “How ‘Crisis Mapping’ Is Helping Relief Efforts in Nepal,” BBC News, May 6, 2015, http://www.bbc.com/news/world-asia-32603870.
-
Interview with Dr. Nama Raj Budhathoki, Executive Director, Kathmandu Living Labs, September 10, 2016.
-
Saira Asher, “How ‘Crisis Mapping’ Is Helping Relief Efforts in Nepal,” BBC News, May 6, 2015, http://www.bbc.com/news/world-asia-32603870.
-
Amrit Sharma, “Where Is All the Aid Money for Nepal Going? Open data could help lift the veil,” Takepart.com, August 6, 2015, http://www.takepart.com/article/2015/08/06/open-nepal-earthquake-aid-money.
-
Interview with Bibhusan Bista, CEO, Young Innovations, September 12, 2016.
-
Ibid.
-
Interview with Pranav Budhathoki, CEO, Local Interventions Group, September 7, 2016.
-
Ibid.
-
Interview with Pranav Budhathoki, CEO, Local Interventions Group, September 7, 2016.
-
Ibid.
-
Interview with Dr Nama Raj Budhathoki, Executive Director, Kathmandu Living Labs, September 10, 2016.
-
Ibid.
-
Ibid.
-
GovLab interview with Adele Waugaman, September 16, 2016.
-
Shreeya Sinha, “Three Ways Nepalis Are Using Crowdsourcing to Aid in Quake Relief, New York Times, May 1, 2015, http://www.nytimes.com/2015/05/02/world/asia/3-ways-nepalis-are-using-crowdsourcing-to-aid-in-quake-relief.html?_r=3.
-
Interview with Dr Nama Raj Budhathoki, Executive Director, Kathmandu Living Labs, September 10, 2016.
-
Ibid.
-
Interview with Ravi Kumar Nepal, September 9, 2016.
-
Ibid.
-
Interview with Bibhusan Bista, CEO, Young Innovations, September 12, 2016.
-
Interview with Ravi Kumar Nepal, September 9, 2016.
-
Interview with Dr Nama Raj Budhathoki, Executive Director, Kathmandu Living Labs, September 10, 2016.
-
Interview with Bibhusan Bista, CEO, Young Innovations, September 12, 2016.
-
Ibid.
-
Ibid.