چندی پیش طرحی تحت عنوان شفافیت آرای نمایندگان مجلس هیاهو و سرو صدای زیادی را در بین اصحاب رسانه و شبکه‌های اجتماعی به راه انداخت که مورد استقبال مردم قرار گرفت، زیرا روشن شدن آرای یک نماینده، موضع و نظر هر نماینده را شفاف و عملکرد او را ملموس‌تر می‌کند. جالب است بدانید این طرح با امضای تنها 29 نفر از نمایندگان، تقدیم هیأت رئیسه مجلس شد. این عدم شفافیت، می‌تواند دلایل بسیاری داشته باشد و عدم حمایت از این شفافیت نیز، قابل توجه است. در راستای این شفافیت، طرح یک فوریتی اصلاح آیین‌نامه داخلی که یک مطالبه عمومی محسوب می‌شود.

موافقان و مخالفان

ماجرا از این قرار است که چندی پیش طرحی با امضای 160 نماینده و با حمایت 210 نفر به هیأت رئیسه مجلس رسید، اما فوریت آن تنها 59 رأی موافق به‌دست آورد. دلیل این امر، ساده به نظر می‌رسد: امضا کردن امری شفاف و اسامی امضا کنندگان مشخص است، اما رأی‌گیری نه! در طرف مقابل برخی نمایندگان، علت عدم حمایت از شفافیت آرا را کامل نبودن این طرح عنوان کردند. طرح دیگری نیز در این راستا در دستور کار است؛ تحت عنوان: «طرح جامع شفافیت». این طرح به جوانب کامل‌تری مانند دریافتی‌ها و سفرهای نمایندگان نیز، پرداخته است. هر چند با حرف‌های برخی نمایندگان مانند حسینعلی حاجی دلیگانی که در توئیتر عنوان کرده بود: «نباید به تعداد امضا‌های طرح شفافیت آرای نمایندگان دلخوش باشیم، چون کسانی بودند که به خود من می‌گفتند طرح را از روی رودربایسی امضا کرده‌اند و با آن موافق نیستند»، این شبهه به وجود می‌آید که نمایندگان به طور کلی با هر طرحی که با شفافیت بیش‌تر درباره فعالیت‌های خودشان باشد و فشار رسانه‌ها و افکار عمومی را بیش‌تر کند، مخالفند. از طرفی در مواضع برخی نمایندگان نیز، زمزمه‌هایی مبنی بر تأثیر رأی شورای نگهبان برای رد یا تأیید صلاحیت‌ها وجود دارد. برای نمونه علی مطهری گفته بود: «موافق این طرح نیست چون با توجه به نظارت استصوابی شورای نگهبان ممکن است در برخی مسائل مهم کشور، نمایندگان ملاحظاتی داشته باشند که اگر رای‌گیری علنی شود، نمایندگان رأی واقعی خود را اعلام نکنند».

انگلستان؛ شفافیت آرا

در سطح پارلمان‌های دنیا چه خبر است؟ در این گزارش تلاش کردیم تا نگاهی به «وضعیت رأی‌گیری و تأثیر شفافیت رأی‌گیری در سطح بین‌المللی»، بیندازیم تا شاید به‌عنوان روزنامه‌نگار نیز، گامی مکمل در جهت تسهیل تصویب این طرح برداریم وبه این طریق، تلاش اصحاب رسانه برای پیگیری مطالبه بر حق مردم را پی گرفته باشیم. در تحقیقی که در کشور انگلستان با موضوع «آیا شفافیت در مورد نمایندگان مجلس تأثیری بر رفتار آنها دارد؟» انجام شده، بیان می‌شود «اطلاعات قابل اعتماد در دسترس و بموقع»، کلید دستیابی به مکانیزم برتر پاسخگویی است. یعنی هنگامی که رسانه‌ها و مردم اطلاعات را با 3 فاکتور مذکور داشته باشند، می‌توانند مطالبات خود را راحت‌تر پیگیری کنند و نمایندگان نیز با ارائه این دست اطلاعات و پاسخگویی در برابر مردم، «مسئولیت پذیری» خود را به اثبات می‌رسانند. در بخش دیگر این تحقیق آمده است: «افزایش اطلاعات در مورد نمایندگان مجلس و رفتار آنها ممکن است منجر به پاسخگویی آنها نشود؛ اما از سوی دیگر، این موقعیت را به رأی دهندگان می‌دهد که در انتخابات بعدی نمایندگانی را که دچار سوء رفتار شده‌اند و رأی‌هایی را خلاف تبلیغات و منش انتخاباتی خود داده‌اند، انتخاب نکنند. به همین دلیل، شفافیت در آرای نمایندگان در انگلستان و بسیاری از کشورهای اروپایی، «سبب نظارت مردم» بر رأیی می‌شود که داده‌اند.

سوئیس؛ کاهش میزان انحراف

شاخص میزان فساد در سال جاری نشان می‌دهد که اکثریت کشورهای پیشرفته در زمینه کاهش فساد هیچ پیشرفتی نداشتند، در حالی که پیش‌تر روشن می‌کند، روزنامه نگاران و فعالان رسانه‌ای در این کشورها هر روز در تلاش بیش‌تر برای روشن کردن اطلاعات هستند و کم‌تر به این اطلاعات دست می‌یابند.شاخصی که بین 180 کشور مختلف فساد اداری را در نظر گرفته است و در آن بیش از دو سوم کشورها نمره قابل قبولی دریافت نمی‌کنند. این رتبه بندی ارتباط معناداری با شفافیت اطلاعات در فضاهای اداری دارد و کشورهایی که کمترین حمایت را از مطبوعات و سازمان‌های غیر دولتی دارند، بالاترین میزان فساد را دارا هستند. در تحقیق دیگری که در دانشگاهی در سوئیس انجام شده مشخص می‌شود «تغییر رویه و روند رأی دهی نمایندگان» از سال 2007 به بعد، فاصله بسیار کم‌تری از نظر احزاب آنها دارد تا قبل از آن که رأی‌گیری‌ها شفاف نبوده است. یعنی اعضای مجلس نمایندگان تا پیش از آن که آرا شفاف شود؛ به طور قابل توجهی از خط حزب خود فاصله می‌گرفتند و این به معنای عدم نفع رأی دهندگان نسبت به رأیی است که داده‌اند. مجلس نمایندگان پارلمان سوئیس از سال 1994 به طور الکترونیکی رأی داده است. در سال 2007 اطلاعات آرا به صورت آنلاین منتشر می‌شد تا همه بدانند چه کسانی آرای موافق، ممتنع و مخالف داشته‌اند با دسترسی آزاد همه افراد به این تغییرات، شفافیت در این مجلس افزایش و هزینه‌های نظارت برای تصمیم گیری در مورد اعضای حزب کاهش یافت و شاخص‌ها و نمودارها نشان داد میزان انحراف از خط فکری خوب کمتر و انسجام بین اعضا و طرفداران آن‌ها بیش‌تر شده است.

حرف آخر

چنان چه در کشور خودمان نیز بسیاری از مردم مایلند بدانند «آیا خط فکری نمایندگانی را که انتخاب کرده‌اند و در مجلس صاحب اکثریت شده‌اند -در طول دوره نمایندگی- ثابت می‌مانند یا نه؟» در بسیاری از مسائلی که در مجلس مطرح می‌شود در افکار عمومی و شبکه‌های اجتماعی این شبهه پیش می‌آید که رأی نماینده منتخب نه تنها، وفادارانه نبوده بلکه جانبدارانه عمل شده است. پس چه بهتر آن گونه که برخی نمایندگان، در سخنرانی‌های خود از یک موضوعی دفاع می‌کنند؛ با شفاف شدن آرایشان تکلیف رای دهندگان با آنان مشخص شود؛ بی‌تردید این حق موکلانی است که نمایندگان خود را به پارلمان فرستاده‌اند. در تحقیقاتی که در کشورهای مختلف انجام شده اثرات شفافیت آرا بر مشهود شدن ناهمگنی‌های احزاب نیز مورد توجه بوده است. این که افکار در یک حزب نسبت به یک موضوع متفاوت باشد به خودی خود بد نیست، می‌تواند محلی برای شنیدن و دیدن نظرات دیگران باشد. اما، پنهان ماندن این اختلافات باعث سردرگمی و نا امیدی رأی دهندگان خواهد شد. این نتیجه پس از بررسی هر 2 حزب سوسیال دمکرات و مردم در سوئیس به دست آمد. این طرح متضمن پاسخگویی و مسئولیت پذیری افراد در مجلس است. جایی که با ابزارهای مختلف مانند طرح سوال، تذکر، تحقیق و تفحض قدرت نظارت بر نهادهای مختلف را دارد، قطعا باید تلاش کند تا هرگونه عمل نظارتی و شفاف‌ساز روی خود را نیز، پذیرا باشد.

این مطلب در روزنامه آرمان امروز منتشر شده است.

تذکر: مطالب بازنشر و مهمان بدون هیچگونه دخل و تصرفی در سایت شفافیت برای ایران منتشر می‌شوند.