اندیشکده «شفافیت برای ایران»

بسیاری از کشورهای درحال توسعه که دارای ثروت های طبیعی زیادی هستند، از دستیابی به تمام پتانسیل پیشرفت حاصل از این منابع باز می مانند. این مورد مخصوصا در خصوص منابع نفت، گاز و منابع معدنی اتفاق می افتد. مدارکی از بسیاری از کشورهای دارای منابع غنی بدست آمده که نشان می دهد عملکرد آنها در توسعه انسانی در مقایسه با کشورهای کمتر برخوردار بدتر بوده است. ریشه این عملکرد ضعیف به چالش های سیاستی و نهادی که از منابع طبیعی برمی آید باز میگردد.

«کتاب آبی مراقبتهای سلامت» شرکتی خصوصی در ایالات متّحده امریکاست که در سال 2008 جهت ایجاد شفافیت در قیمت خدمات سلامت و آگاهی مشتریان از هزینه­ ای که باید بابت خدمات بپردازند تأسیس شد.^[1] این شرکت ابزاری برای شفافیت هزینه معاینه(ویزیت) پزشکان، عمل­ها و تجویزها را به کاربران خود ارائه می­کند. «کتاب آبی مراقبتهای سلامت» خدمات خود را برخط و از طریق نرم­ افزارهای Android و iOS عرضه می­کند و همچنین نسخه­ ی رایگانی از ابزار جستجوی خود را روی وبسایت برای استفاده بوسیله­ ی کد پستی قرار داده است. نسخه ­ی پولی این برنامه تنها از طریق برنامه­ ی سلامت یا کارفرمای افراد در دسترس می­باشد.^[2]

HealthSparq یک شرکت تابعه از سیستم درمانی Cambia Health است که پایگاهی برخط را جهت خرید خدمات بهداشتی و درمانی در اختیار کاربران قرار می‌دهد. این شرکت با برنامه‌­های کوچک و منطقه‌ای سلامت مشارکت دارد تا برای اعضای خود امکان خریدِ برخط و مقایسه‌ای را فراهم آورد. HealthSparq از داده‌های موجود برنامه­‌ها استفاده می‌کند تا هزینه و زمان خدمات مختلف و نیز هزینه و کیفیت ارائه­‌کنندگان متفاوت را برای کاربران نمایش دهد. همچنین کاربرانی که می‌خواهند از جیب پرداخت کنند می‌توانند از شیوه‌­ی محاسبه پیشنهادی سایت استفاده کنند.

پدیده جدیدی که توسط افراد حقیقی و حقوقی در حال شکل گیری است، پدیده مسکن خواری است. این پدیده بدلیل رکود شدید بازار مسکن و کاهش صدور پروانه های ساختمانی و پیشبینی افت شدید عرضه واحدهای مسکونی در اواخر سال 95 و اوایل سال 96 شکل گرفته است.

در دو مطلب قبلی، گزارش سال‌های 2013 (گزارش اول که به بررسی وضعیت کشورها در سال‌های 2011 و 2012 پرداخته است) و 2015  (گزارش دوم که در آن وضعیت کشورها در سال‌های 2013 و 2014 بررسی شده است) وضعیت داده باز در جهان را بازنشر کردیم. این گزارش‌ها با عنوان Open Data Barometer به بررسی وضعیت داده باز در کشورهای مختلف جهان می‌پردازد.

به دلیل تخلفات شرکت‌های دارویی، قوانین جدیدی در راستای شفاف سازی اطلاعات آن‌ها وضع شده‌اند که از آن جمله می­توان به اطلاعات پرداخت شرکت­ها به پزشکان و نیز داده‌های حاصل از مطالعات بالینی اشاره کرد. در قوانین ایالات متحده آمریکا بیشترین سخت‌گیری مربوط به انتشار اجباری اطلاعات پرداخت به پزشکان است امّا داده‌های حاصل از مطالعات بالینی به صورتی داوطلبانه از طرف شرکت­ها افشا می‌گردند. در حالی‌که در اروپا عکس این موضوع صادق است. با وجودی که تعامل بین کادر پزشکی، موسسات درمانی و شرکت‌های دارویی برای منتهی شدن نتایج مطالعات به تولید دارو و نیز اطمینان از تجویز صحیح داروها ضروری و لازم است ، امّا در بسیاری از موارد پرداخت شرکت‌های دارویی به پزشکان، آشکارا با قصد رشوه بوده است.

«وضعیت‌نگار داده باز» گزارشی است که از سال 2013، پس از تصویب منشور داده باز در نشست کشورهای عضو گروه‌ G8 هر دو سال یک‌بار توسط «بنیاد وب» به هدایت «تیم برنرز-لی»(مخترع پروتکل http)، منتشر می‌شود. نسخه اول این گزارش در سال 2013 و نسخه دوم آن در ژانویه 2015 منتشرشده است. بنا بر قاعده، نسخه بعدی این گزارش در سال 2017 منتشر خواهد شد. این گزارش در صدد آن است که وضعیت داده باز را در کشورهای مختلف مورد ارزیابی قرار دهد. برنرزلی معتقد است که داده باز باید به‌عنوان یکی از حقوق اصلی شهروندی برای همه مورد قبول حکومت‌ها و دولت‌مردان قرار گیرد و برای تحقق آن تلاش کنند.

برای مطالعه‌ی اولین گزارش منتشر شده در سال 2015 و بارگیری آن، ادامه مطلب را ببینید.

سازمان ملل معتقد است برای دستیابی به اهداف توسعه پایداری که برای جهانِ بعد از 2015 تعریف شده، همه‌ی کشورها نیاز به یک «انقلاب داده‌ای» دارند. تحقیقات سازمان ملل نشان می‌دهد عدم وجود اطلاعات باز بر ارائه‌ی خدمات عمومی از طرف دولت‌های مختلف، اثرات نامطلوب بسیاری دارد، به‌نحوی‌که می‌تواند راه گریز دولت از بسیاری از وظایفی باشد که بر عهده اوست. اگر اثرات مثبت سیاسی و اجتماعی داده باز به یک فهم همگانی تبدیل شوند، فعالیت عمومی بیشتری برای انتشار مجموعه داده‌هایی که در اختیار دولت‌ها است صورت خواهد گرفت. داده‌هایی که می‌تواند نقش بسزایی در جهت‌دهی به برنامه‌ریزی‌های کلان ملی و بین‌المللی داشته باشد.

«وضعیت‌نگار داده باز» گزارشی است که از سال 2013، پس از تصویب منشور داده باز در نشست کشورهای عضو گروه‌ G8 هر دو سال یک‌بار توسط «بنیاد وب» به هدایت «تیم برنرز-لی»(مخترع پروتکل http)، منتشر می‌شود. نسخه اول این گزارش در سال 2013 و نسخه دوم آن در ژانویه 2015 منتشرشده است. بنا بر قاعده، نسخه بعدی این گزارش در سال 2017 منتشر خواهد شد. این گزارش در صدد آن است که وضعیت داده باز را در کشورهای مختلف مورد ارزیابی قرار دهد. برنرزلی معتقد است که داده باز باید به‌عنوان یکی از حقوق اصلی شهروندی برای همه مورد قبول حکومت‌ها و دولت‌مردان قرار گیرد و برای تحقق آن تلاش کنند.

برای مطالعه‌ی اولین گزارش منتشر شده در سال 2013 و بارگیری آن، ادامه مطلب را ببینید. در مطالب بعدی، گزارش سال 2015 و خلاصه‌ی فارسی آن منتشر خواهدشد.

یکی از ویژگی‌های یک بازار رقابتی کامل، وجود اطلاعات کامل است؛ یعنی دو طرف معامله اطلاعات کامل و برابری نسبت به یکدیگر و محصول داشته باشند. امّا فراتر از آن در فقه اسلامی، معامله­‌ای که بر روی امر مجهولی صورت بگیرد، باطل است.^[1] در واقع خریدار باید بداند که برای چه چیزی و با چه کیفیتی هزینه می­کند. با این حال بصورت طبیعی در مراقبتهای سلامت، پزشک نسبت به بیمار اطلاعات و دانش بیشتری در مورد تشخیص و معالجه بیماری دارد و بیمار نمی‌تواند از کیفیت خدماتی که دریافت کرده است مطمئن باشد. عدم تقارن اطلاعاتی در بازار کالاهای دست دوم، بازارهای بیمه و سرمایه نیز وجود دارند. بطور مثال خریدار یک اتومبیل دست دوم ممکن است پس از خرید متوجه شود که فریب خورده است و خودرویی با کیفیتی کمتر از حد مورد انتظارش خریداری کرده است. امّا یک بیمار ممکن است هیچ وقت نتواند این موضوع را متوجه شود.

به نظر شما فقدان شفافیت در چه عواملی موجب شکل‌گیری مشکل فوق می‌شود؟ همچنین شفافیت چطور می‌تواند از بروز این مشکل جلوگیری نماید؟

نکات مربوط به افشاگری را به دو دسته می‌توان تقسیم کرد: اول این که چه زیرساخت‌هایی برای اجرای این سیاست لازم است، و دوم این که اجرای این سیستم چه آثار و تبعاتی می‌تواند داشته باشد. در صورتی که یک کشور تصمیم به اجرای چنین سیاستی بگیرد در قدم اول نیاز به یک سیستم قضایی گسترده و دقیق دارد.

به نقل از خبرگزاری برنا:

در نشست بررسی شاخص‌ها و نحوه ارزیابی عملکرد نمایندگان مجلس مطرح شد؛

شفافیت مجلس ایران پایین‌تر از کشورهای پادشاهی است/ نمایندگان از جیب مجلس به مردم کمک می‌کنند/ نظارتی بر عملکرد نمایندگان وجود ندارد

در این پست یکی از مستندات صندوق بین‌المللی پول حاوی توصیه‌هایی برای شفافیت درآمدهای منابع طبیعی، خصوصاً درآمدهای نفتی تقدیم می‌گردد.