اندیشکده «شفافیت برای ایران»

مقاله داده باز متصل حکومتی که توسط جمعی از اساتید دانشگاه سوثمپتون انگلستان University of Southampton در  IEEE Computer Society انتشار یافته است، به مطالعه موردی وبگاه حکومت باز انگلستان می‌پردازد و تجربیات و نحوه‌ی ایجاد حکومت باز را در اینترنت تشریح میکند. در آخر این مقاله، اطلاعات نسبتا کاملی از نویسندگان ارائه شده است.

در سراسر دنیا، مردم مطالبه بازبودن و شفافیت بیشتری در حکومت‌های خود می‌کنند. آنها دنبال راه‌هایی برای مشارکت‌بخشی هر چه بیشتر مردم و خبرگان در تصمیماتی هستند که بر آنها تأثیر گذاشته و حکومت‌ها را شفاف‌تر، پاسخگوتر، مسئولیت‌پذیرتر و اثربخش‌تر می‌کند. اما چه اقدامات و گام‌هایی را می‌توان در این مسیر برداشت؟

سازمان «مشارکت در حکمرانی باز» (Open Government Partnership or OGP) یک سازمان بین‌المللی است که در راستای ترویج فعالیت‌های چندجانبه بین‌المللی و ایجاد تعهدات قوی برای نهادهای دولتی، افزایش مشارکت مردمی، مبارزه با فساد و بکارگیری فناوری‌های جدید برای ایجاد حکومت‌هایی بازتر، اثربخش‌تر و پاسخگوتر فعالیت می‌کند.

«گزارش‌دهندگان تخلفات» (Whistleblowers) از نقش مهمی در افشای فساد، کلاه‌برداری، سوءمدیریت و سایر تخلفاتی که سلامت و امنیت عمومی، سلامت مالی، حقوق انسانی، محیط زیست و حاکمیت قانون را به خطر می‌اندازد، برخوردارند. این افراد با گزارش اطلاعاتی پیرامون این گونه تخلفات، به حفظ جان افرادی بیشمار و جلوگیری از هدر روی میلیاردها دلار از بودجه عمومی کمک کرده، از بروز تخلفات دیگر و بدتر شدن شرایط جلوگیری می‌نمایند.

جزوه شفافیت در حکومت ضمن توضیح پیرامون تأثیر روندها جدید فناوری و اجتماعی در فرایندهای دموکراسی، شش راهبرد را برای تحقق شفافیت در حاکمیت معرفی می‌نماید.

پارلمان‌ها در کشورها بایستی در عملکرد خود بسیار اثربخش، در اقدامات خود شفاف و دارای ارتباطاتی قوی با مردم خود باشند. دومین مجموعه از سری OPPD، نقشه راهی را برای مدیران ICT و سایر مسئولین پارلمان در حوزه نظارت بر ICT ارائه می‌کند و آن‌ها را در مسیر برنامه‌ریزی و توسعه نظام‌های رایانه‌ای و ارتباطی یاری می‌رساند.

بانک جهانی به همراه اتحادیه پارلمان‌های مشترک‌المنافع سندی را منتشر کرده‌اند که در آن، پیشنهادات مفیدی در راستای افزایش شفافیت پارلمان ارائه شده است.

چگونه می‌توان از میزان باز و مردم‌سالارانه بودن فرایندهای تقنینی و پارلمان (مجلس) تصویری دقیق و شفاف بدست آورد. طبیعتاً به یک مدل و الگوی ارزیابی نیاز است. اتحادیه پارلما‌ن‌های مشترک‌المنافع (Commonwealth Parliamentary Associasion) با مشارکت UNDP جزوه‌ای را منتشر کرده است که در آن به صورت بسیار مختصر معیارهایی را برای این ارزیابی تعریف نموده است.

تحقق پارادایم‌های شفافیت و داده‌باز، حسب مطالعات «شفافیت برای ایران» نیازمند تحقق پنج گام اصلی و کلی در رابطه با هر مسئله می‌باشد که در ادامه توضیحات مختصری پیرامون هر یک ارائه می‌گردد:

This paper develops a unique index of “Open Government Data Heart Beat of Cities,” which consists of three theoretical archetypes that assess the commitment of cities to open government data (OGD).

فوریه 2010 و سخنرانی آقای دیوید کمرون در مجموعه TED (دیوید کامرون: عصر بعدی حکومت). ایشان در این سخنرانی از سه عصر دولت سخن می‌گویند: عصر حکومت‌های محلی، عصر حکومت مرکزی و عصر جدید حکمرانی، که در آن حکومت‌ها از قدرت و پول کمتری برخوردارند، در حالی که مردم با استفاده از فناوری از قدرت بیشتری برخوردارند. ایشان در این سخنرانی با اشاره به برخی مباحث از حوزه اقتصاد رفتاری، بیان می‌کند که چگونه چنین روندهایی می‌توانند منجر به سیاست‌گذاری هوشمندانه‌تری گردد، مثال‌هایی را از برخی تجارب دنیا در این زمینه را نیز معرفی می‌نماید.

در سال 1971 کنگره آمریکا قانون «قانون کمیپن‌های انتخاباتی فدرال» را تصویب کرد تا انتشار هزینه‌های انتخاباتی را سخت‌گیرانه‌تر نماید. با این حال بدلیل فقدان یک نهاد مرکزی، این قانون از ضمانت اجرایی کافی برخوردار نگردید (چه اینکه در انتخابات 1972 ریاست جمهوری، موارد متعددی از فساد مالی گزارش شد). به همین منظور کنگره در 1974 متممی را به آن قانون افزود تا محدودیت‌هایی را برای میزان مشارکت مالی افراد، احزاب سیاسی و کمیته‌های اقدام سیاسی (PACs) اعمال کرده و نیز «کمیته انتخابات فدرال» را تأسیس نماید، کمیته‌ای که در سال 1975 آغاز به فعالیت نمود.

با هدف ایجاد پارلمان‌هایی (مجلس) قدرتمند، باز و مسئول، امروزه گونه‌ای خاص از سمن (NGO) و تحت عنوان «سازمان‌های ناظر بر پارلمان» (Parliamentary Monitoring Organizations) شکل گرفته است. این سازمان‌ها تلاش می‌کنند تا مشارکت شهروندان در فرایندهای تقنینی را توسعه بخشیده و پارلمان‌ها را به مردم (که از آنها نمایندگی می‌کنند) نزدیک‌تر می‌سازند.