اندیشکده «شفافیت برای ایران»

شفافیت آراء نمایندگان زیرساختی‌ترین تغییر مجلس است، در صورت اصلاح این گلوگاه، اغلب رویه‌های غلط شکل گرفته در مجلس اصلاح خواهد شد و تا وقتی این موضوع تحقق نیابد مجلس به جایگاه واقعی خود نخواهد رسید.

یکی از مهم‌ترین موضوعاتی که پارلمان‌های جهان مطابق با شرایط و مقتضیات خاص خود در خصوص انتشار یا عدم انتشار آن سیاست‌هایی وضع کرده‌اند، اطلاعات رأی‌گیری در پارلمان است. رأی هر نماینده در حقیقت نتیجه‌ی تمامی فعالیت‌ها و مطالعات او در خصوص طرح‌ها و لوایح مطرح شده است. لذا شفافیت آراء علاوه بر اطلاع مردم از عملکرد نمایندگان خود در مجلس شورای اسلامی، موجبات پاسخگویی نمایندگان را فراهم کرده است.  در همین راستا، جزوه‌ای پیرامون شفافیت آراء نمایندگان مجلس تهیه شده است که در ادامه این مطلب می‌توانید آن را مشاهده و دریافت کنید.

با افزایش مطالبات مردم از نمایندگان خود در مجلس شورای اسلامی، تعداد نمایندگان موافق با طرح «شفافیت آرا نمایندگان مجلس» از ۱۴۰ نفر به ۲۰۷ نفر افزایش پیدا کرده است.‌در ادامه مطلب، داده‌نماهای نمایندگان موافق با این طرح را به تفکیک هر استان خواهید دید.

بروز فساد در مجلس به عنوان نهادی که در رأس امور قرار دارد و باید ناظر بر حسن اجرای قانون باشد، بدترین نوع فساد است. راه پیشگیری از این عارضه، پاسخگو بودن نمایندگان در برابر مردم است که لازمه آن ایجاد شفافیت و فراهم آوردن امکان نظارت عمومی خواهد بود.

انتشار به روز و استاندارد آراء نمایندگان مجلس شورای اسلامی یکی از ابتدائی‌ترین حقوق مردم است که باعث ایجاد یک نظارت همگانی بر کار نمایندگان و نهایتا کارآمدتر شدن مجلس می‌شود و تجربیات جهانی متعددی در این زمینه وجود دارد.

با توجه به اهمیت شفافیت شوراهای شهر که بر عملکرد شهرداری‌ها تأثیر مستقیم دارد و نیز  شفاف‌سازی و در نتیجه پاسخگویی و کارآمدی سایر نهادهای کشور که ساختاری مشابهِ شورا دارند، همچنین وجود شاخص‌های استخراج شده از تجربیات موفق جهانی، شفافیت شوراها امری ضروری و در عین حال قابل دسترس به نظر می‌رسد.

شفافیت در پارلمان باعث می‌شود تا نمایندگان با قرار گرفتن در انظار عمومی، پاسخگوی عملکرد خود باشند. برای مثال فرض کنید بتوانید با رجوع به یک سایت، آراء نمایندگان که رأی موافق و مخالف به برجام داده‌اند را ببینید. در همین راستا به بررسی میزان شفافیت کنگره آمریکا با محوریت طرح ضد ایرانی s.772 می‌پردازیم.

مفهوم شفافیت «ما به ازای ملموس و مشخص خارجی» ندارد و مفهومی بسیار انتزاعی است. در واقع ماهیت شفافیت به واسطه ماهیت اجتماعی و «بین‌الاذهانی‌اش»، بسیار وابسته به مصادیقی است که بر آن گران‌بار (overload) می‌شود. مشکل آنجایی دشوارتر می‌شود که مصادیق بیرونی شفافیت روز به روز افزون می‌شود (که ناشی از تأثیر فراوان فناوری بر شفافیت است). لازم به ذکر است که این ویژگی‌ها، اختصاصی شفافیت نیست و از این حیث با انبوهی از مفاهیم مهمی نظیر «عدالت» و «رشد» مشابه است.

اعلام عمومی آراء نمایندگان مجلس وظیفه هر حکومتی محسوب می‌شود و مردم حق دارند که از آراء و تصمیمات نمایندگان خود مطلع باشند. در این گزارش مصور، نمونه‌ای از تجارب کشورهای مختلف در شفافیت آراء نمایندگان مجلس و پارلمان درج شده است.

مجلس شورای اسلامی یکی از مهمترین نهادهایی است که وجود ناکارآمدی در آن، ضربه‌های اساسی به رشد و پیشرفت کشور وارد می‌کند. بنابراین تحقق شفافیت در این نهاد به عنوان عامل جلوگیری از ناکارآمدی، از اهمیت بسیاری برخوردار است.

شفافیت در انتخابات، ضروری‌ترین مکمل هر انتخاباتی است؛ به صورتی که تحقق آن می‌تواند انتخابات را هموشمند ساخته و باعث شود تا افراد شایسته انتخاب شوند. در همین راستا، ما در «شفافیت برای ایران» تعدادی عکس‌نوشته تولید کرده‌ایم که در ادامه تقدیم شما می‌شود.

در کشور ما شوراها از اهمیت بسیار بالایی برخوردار هستند. اما عموم شوراها و جلسات کمیسیونی دچار ناکارآمدی شده‌اند. به همین دلیل ارائه با عنوان شفافیت شوراها و جلسات کمیسیونی تهیه کرده‌ایم تا در آن علاوه بر ریشه‌یابی ناکارآمدی شوراها، راه‌حل‌ها و تجارب بین‌المللی مبتنی بر شفافیت برای از بین بردن این ریشه‌ها را بررسی کنیم.

تصور کنید که کشوری تصمیم می‌گیرد یکی از موانع مزمن و کهنه توسعه خود را از میان بردارد. بهترین متخصصان و دانشمندان آن کشور در آن زمینه خاص گردهم آورده می‌شوند و از آن‌ها خواسته می‌شود در مورد آن چالش مشخص و راه‌های مواجهه با آن هم‌فکری کنند. این افراد سال‌های سال از عمر خود را صرف تحصیل، پژوهش و کار اجرایی در آن حوزه کرده‌اند. این جمع ماه‌ها تلاش می‌کند و با وجود تمام اختلاف نظرها و بحث‌های علمی و تخصصی، راه‌حلی را تهیه و ارائه می‌کند. این سند می‌رسد به دست یک جمع محدود از مدیران که احتمالاً هیچکدام در کل عمر خود حتی یک مقاله چند صفحه‌ای در آن زمینه نخوانده‌اند. اما اعضای آن جمع محدود با اتکا به حس ششم بی‌همتای خود و با اعتماد به نفس کامل، آن سند را پاره کرده و دور میریزند. آنگاه خودشان از روی عشق به خدمت، فی‌البداهه دست به قلم می‌شوند و چند خطی مرقوم می‌دارند. البته این جمع چون باهم کمی رودر بایستی هم دارند و دوست ندارند که کسی جلسه را با دست خالی ترک کند، حل مشکل را بین خود تعارف می‌زنند و هر کدام بخشی از راه‌حل را متقبل می‌شوند. اکنون آن کشور منتظر است که کهنه مشکلش به واسطه آن مرقومه معجزه‌گر، برای همیشه حل شود!

اما رویکرد مبتنی بر شفافیت برای این داستان بسیار غم‌انگیز و متأسفانه رایج چه پاسخی دارد؟