مدلهای ارزیابی شفافیت پارلمانی، مدلهایی برای رتبه بندی و شناخت وضعیت موجود هر یک از پارلمان ها نسبت به شاخص های شفافیت پارلمانی است. بسیاری از کشورها پارلمان کشور خود را با شاخصهای موجود برای شفافیت پارلمانی سنجیده اند و یا خود شاخص هایی را برای شفافیت پارلمانی تعیین نموده اند و بر اساس آن، به شفافیت پارلمان خود نمره داده اند. در این پست به بررسی این مدلها و تجربیات کشورهای مختلف در این زمینه پرداخته ایم.
| نوع محتوا | ادبیات علمی |
| موضوع | شفافیت |
| بخش | مجلس و پارلمان |
| منتشر کننده | شفافیت برای ایران |
مدلها و الگوهای ارزیابی شفافیت پارلمانها
مقدمه
شفافیت در پارلمان ها، شهروندان را قادر می سازد تا در مورد عملکرد پارلمان ها آگاهی پیدا کنند و در فرایند قانون گذاری مشارکت نمایند و باعث می شود که نمایندگان پارلمان ها نسبت به شهروندان پاسخگو باشند و تضمین می کند که منافع شهروندان در پارلمانها بیان گردد و پیگیری شود. همین اتصال پارلمان با شهروندان موجب میشود که کارآیی پارلمانها ارتقا یابد و به نوبه ی خود باعث می شود که پارلمانها برای پیشرفت هر چه بیشتر فرهنگ شفافیت در حکومت تمایل بیشتری داشته باشند.
مطالعات و تجربیات بین المللی بخوبی نشان میدهد که ایجاد شفافیت در ارکان قانون گذاری هر کشوری باعث رشد کیفیت در قانون گذاری و مشارکت نخبگان در خط مشی گذاری های مجلس و هم چنین موجب جلوگیری بسیار موثری در برابر فسادهای موجود در مجالس دنیا میشود. با ایجاد شفافیت در رفتار، هزینه های دریافتی، هدیه های دریافتی نماینده، شفافیت در آراء اتخاذ شده توسط نماینده، شفافیت در لابی گری ها و کسانی که در تصمیم سازی های نمایندگان موثرند، شفافیت و مشارکت گیری از نخبگان هر حوزه برای تصویب قوانینی مرتبط و مفید و .... و بطور کلی شفافیت در تمامی ارکان مجلس شورای اسلامی، میتوان از ایجاد قوانین مخل در پیشرفت کشور جلوگیری کرد. همچنین لزوم نظارت بر رفتار نمایندگان در ذیل اصل نظارت در حقوق عمومی تعریف میشود و این مهم یکی از اصلی ترین قوانین تصویب شده در مجلس با عنوان «قانون نظارت مجلس بر رفتار نمایندگان» میباشد. هم چنین اتحادیه بین پارلمان (Inter-Parliamentary Union)، پارلمانی را دموکراتیک می داند که نماینده ی آحاد سیاسی و اجتماعی مردم باشد، در عملکرد خود شفاف باشد، مردم و گروهای ذینفع بتوانند در آن مشارکت داشته باشند ، عملکرد قابل اتکایی داشته باشد، و در سازماندهی و انجام کار خود موثر باشد. پارلمان های مختلف در سراسر جهان در گردهمایی های منطقه ای و بین المللی دور هم جمع شده اند تا با تاکید بر این ارزشهای مشترک، درباره ی ویژگی های یک پارلمان دموکراتیک به بحث و تبادل نظر بپردازند.
این امر مهم موجب میشود که هر کدام از پارلمانهای کشورهای گوناگون برآوردی از وضعیت موجود خود در رابطه با شفافیت پارلمانی داشته باشند و خود را نسبت به این شاخص ها بسنجند. سنجش و امتیاز دهی به هر کدام از پارلمان ها علاوه بر اینکه موجب میشود تا هر پارلمان از میزان فساد و مشارکت مردم در فرآیند تقنین و کارآیی این فرآیند آگاهی داشته باشد، موجب میشود تا پارلمان ها برای هرچه شفاف شدن با یکدیگر به رقابت ببپردازند و در این راه تجربیات خود را با یکدیگر منتقل کنند.
مدلهای ارزیابی شفافیت پارلمانی، مدلهایی برای نمره دهی و شناخت وضعیت موجود هر یک از پارلمان ها نسبت به شاخص های شفافیت های پارلمانی است. بسیاری از کشورها پارلمان کشور خود را با شاخصهای موجود برای شفافیت پارلمانی سنجیده اند و یا خود شاخص هایی را برای شفافیت پارلمانی تعیین نموده اند و بر اساس آن، به شفافیت پارلمان خود نمره داده اند.
در ادامه به بررسی این مدلهای ارزیابی شفافیت پارلمانی که تاکنون در کشورهای مختلف جهان ایجاد شده است میپردازیم.
بیانیه پارلمان باز
بیانیه پارلمان باز (Declaration of Parliamentary Openness) در 30 آوریل 2012 در واشنگتن، به میزبانی موسسه های دموکراتیک ملی (National Democratic Institute)، بنیاد سان لایت (Sunlight Foundation) و شبکه شفافیت قانونگذاری آمریکای لاتین (Latin American Legislative Transparency Network)، با تجمع گروههای ناظر بر پارلمان (Parliamentary Monitoring Organizations) از 38 کشور جهان با هدف افزایش دسترسی عموم به اطلاعات پارلمانی برای افزایش نظارت بر عملکرد، افزایش شفافیت و بهبود عملکرد پارلمان های جهان نوشته شده است و به امضای این 38 کشور رسیده است. تاکنون بیش از 140 گروه مردم نهاد و سازمانهای ناظر بر پارلمان از بیش از 70 کشور جهان از این بیانیه حمایت کرده اند. این بیانه از 11 ژوئن تا 31 جولای 2012 برای نظر دهی عموم مردم بصورت آزاد در اینترنت قرار گرفت و نهایتا نسخه نهایی بیانیه در کنفرانس جهانی پارلمان الکترونیک (World e-Parliament Conference) که در رم برگزار شد، در روز بین المللی دموکراسی (International Day for Democracy) در تاریخ 15 دسامبر 2012 منتشر شد. این بیانیه تاکنون به بیش از 20 زبان زنده دنیا ترجمه شده است.
برای آشنایی مقدماتی فیلم کوتاه ذیل را ببینید:
این بیانیه شامل چهار مولفه اصلی است که خود شامل شاخص های بسیاری است. این چهار مولفه اصلی عبارت اند از:
- ترویج و ترفیع فرهنگ شفافیت
- شفاف سازی اطلاعات پارلمان
- تسهیل دسترسی به اطلاعات پارلمانی
- توانمند سازی امکان ارتباطات الکترونیکی برای دسترسی به اطلاعات پارلمانی
این بیانیه در واقع یک مرجع رسمی و یک الگو برای ارزیابی پارلمان های کشورهای مختلف است و مدلهای ارزیابی زیادی مبتنی بر این بیانیه نوشته شده و اجرا شده است. به همین دلیل شاید این بیانیه خود مدل ارزیابی پارلمان ها نباشد چراکه بسیاری از شاخص های معرفی شده در این بیانیه کمی نیستند و براحتی قابل ارزش گذاری در پارلمان ها نیستند، ولی این بیانیه یک مرجع مفهومی برای باقی مدلهای ارزیابی پارلمان هاست.
در ادامه مولفه های اصلی و شاخصه های این بیانیه را بصورت خلاصه میبییند:
| مولفه های اصلی | شاخصه ها |
| ترفیع و ترویج فرهنگ شفافیت | به رسمیت شناختن اطلاعات پارلمانی به مثابه مالکیت عمومی |
| پیشبرد فرهنگ شفافیت از طریق قانون | |
| محافظت از فرهنگ شفافیت از طریق نظارت | |
| ارتقاء آموزش مدنی | |
| مشارکت دادن شهروندان و جوامع مدنی | |
| حفاظت استقلال جوامع مدنی (نظارت بدون محدودیت مردم) | |
| توانمند سازی نظارت پارلمانی مستمر و موثر | |
| به اشتراک گذاری الگوهای مفید | |
| تضمین وجود یک مرجع حقوقی | |
| توزیع کامل اطلاعات پارلمانی | |
| تهیه اطلاعات پارلمانی به موقع | |
| حصول اطمینان از ارائه اطلاعات دقیق | |
| به رسمیت شناختن اطلاعات پارلمانی به مثابه مالکیت عمومی | |
| پیشبرد فرهنگ شفافیت از طریق قانون | |
| محافظت از فرهنگ شفافیت از طریق نظارت | |
| ارتقاء آموزش مدنی | |
| مشارکت دادن شهروندان و جوامع مدنی | |
| شفاف سازی اطلاعات پارلمان ها | اتخاذ خط مشی هایی در راستای شفافیت پارلمانی |
| ارائه اطلاعات مربوط به نقش ها و کارکرد های پارلمان | |
| ارائه اطلاعات نمایندگان پارلمان | |
| ارائه اطلاعات از کارمندان و ادارات پارلمان | |
| آگاه کردن شهروندان از دستور کار پارلمان | |
| مشارکت دادن شهروندان در تهیه پیش نویس قوانین | |
| انتشار سوابق جلسات کمیسیونها | |
| ضبط و نگاهداری رای گیری های پارلمانها | |
| انتشار سوابق جلسات صحن علنی پارلمان | |
| انتشار گزارش های تهیه شده برای پارلمان یا گزارش های تهیه شده توسط پارلمان ها | |
| تسهیل دسترسی به اطلاعات پارلمانی | فراهم کردن چندین کانال برای دسترسی عموم به اطلاعات |
| حصول اطمینان از دسترسی فیزیکی | |
| تضمین دسترسی رسانه‌ها | |
| فراهم کردن امکان پخش به صورت زنده و حسب تقاضا | |
| تسهیل دسترسی در کل کشور | |
| استفاده از زبان ساده | |
| استفاده از چندین زبان ملی یا زبان کاری مورد پذیرش | |
| اعطای دسترسی آزاد به اطلاعات پارلمان | |
| توانمندسازی امکان ارتباطات الکترونیکی اطلاعات پارلمانی | ارائه‌ی اطلاعات در قالب‌های باز و ساختارمند |
| حصول اطمینان از قابلیت استفاده از فناوری (تکنولوژیکی) | |
| محافظت از حریم خصوصی شهروندان | |
| استفاده از قالب‌های غیر اختصاصی و نرم افزارهای منبع باز | |
| فراهم کردن امکان دانلود اطلاعات برای استفاده مجدد | |
| نگهداری و پشتیبانی از وب سایت‌های پارلمانی | |
| استفاده از مکانیزمهای جستجوی آسان و با ثبات | |
| ارتباط دادن و ایجاد ارتباط بین اطلاعات مرتبط | |
| فراهم کردن امکان استفاده از خدمات هشدار | |
| تسهیل ارتباطات دوطرفه میان شهروندان و پارلمان |
مدل ارزیابی شفافیت پارلمان از موسسه دموکراتیک ملی
موسسه دموکراتیک ملی، (NDI) موسسه ای غیر انتفاعی و غیر حزبی است که در جهت افزایش کارآیی دموکراسی، افزایش پاسخگویی و شفافیت در حاکمیت و شیوه های حکمرانی در کشورهای گوناگون فعالیت میکند. این موسسه بتازگی با ایجاد یک پلتفرم جمع سپاری توانسته است شاخصهای شفافیت پارلمانی را از کشورهای گوناگون جمع آوری کند و در قالب یک چهارچوب برای ارزیابی شفافیت پارلمان ها ارائه دهد. شاخصهای این چهارچوب کمی تر و سنجیده شدنی تر هستند.
در ادامه مولفه ها و شاخصه های این مدل ارزیابی را میبینیم:
| مولفه ها | شاخصه ها |
| شفافیت صحن علنی پارلمان | وجود پایگاه اطلاعاتی از تمامی قوانین مصوب شده پارلمان |
| انتشار پیش نویس قوانین | |
| انتشار تقویم کاری پارلمان | |
| انتشار اطلاعات نقشها و کارکرهای پارلمان | |
| وجود برنامه رای گیری در پارلمان | |
| انتشار اطلاعات وضعیت طرح ها | |
| انتشار حضورو غیاب نمایندگان در صحن علنی | |
| امکان مشاهده یا گوش دادن صحن علنی پارلمان برای شهروندان | |
| انتشار اطلاعات قواعد و رویه های پارلمان | |
| انتشار گزارش های هر جلسه پارلمان | |
| انتشار مشروح مذاکرات صحن علنی و کمیسیون های پارلمان | |
| وجود پایگاه اطلاعاتی از تمامی قوانین مصوب شده پارلمان | |
| انتشار پیش نویس قوانین | |
| انتشار تقویم کاری پارلمان | |
| انتشار اطلاعات نقشها و کارکرذهای پارلمان | |
| انتشار اطلاعات وضعیت طرح ها | |
| انتشار گزارش های هر جلسه پارلمان | |
| انتشار مشروح مذاکرات صحن علنی و کمیسیون های پارلمان | |
| شفافیت عملکرد نمایندگان پارلمان | انتشار اطلاعات حضور و غیاب نمایندگان در صحن علنی پارلمان |
| انتشار اطلاعات وظایف نمایندگان پارلمان و اعظای کمیسیون های پارلمان | |
| انتشار حضور و غیاب نمایندگان در کمیسیون های پارلمان | |
| انتشار اطلاعات نقشها و کارکرهای پارلمان | |
| انتشار اطلاعات وابستگی های حزبی نمایندگان پارلمان | |
| انتشار اطلاعات اموال و دارایی های نمایندگان پارلمان | |
| انتشار اطلاعات هزینه کرد های نمایندگان پارلمان | |
| انتشار اطلاعات بیوگرافی نمایندگان پارلمان | |
| شفافیت امور اداری پارلمان | انتشار اطلاعات کارکنان و مدیران اداری پارلمان |
| انتشار اطلاعات بودجه پارلمان | |
| انتشار اطلاعات قواعد و ساختار اداری پارلمان | |
| انتشار اطلاعات قراردادهای پارلمان | |
| انتشار اطلاعات هزینه های پارلمان | |
| مشارکت شهروندان | امکان شنیدن یا دیدن جلسات صحن علنی برای شهروندان |
| امکان نظارت شهروندان بر جلسات کمیسیون پارلمان | |
| انتشار اطلاعات تماس با نمایندگان پارلمان | |
| دسترسی به اطلاعات کارمندان و مدیران پارلمان | |
| شفافیت در کمیسیون های پارلمان | انتشار دستور جلسات کمیسیون های پارلمان |
| انتشار گزارش کمیسیونهای پارلمان | |
| انتشار سوابق رای گیری های کمیسیونهای پارلمان | |
| انتشار اطلاعات وظایف نمایندگان و اعضای کمیسیونهای پارلمان | |
| انتشار مصوبات کمیسیون های پارلمان | |
| انتشار لیست حضور و غیاب نمایندگان در کمیسیون های پارلمان | |
| توصیف و تبیین کارکرد ها و اختیارات هر کدام از کمیسیونهای پارلمان | |
| انتشار قواعد و رویه های کمیسیونهای پارلمان | |
| امکان نظارت شهروندان بر جلسات کمیسیونهای پارلمان | |
| امکان دسترسی به اسناد و مدارک مطرح شده در کمیسیون های پارلمان | |
| انتشار برنامه کاری کمیسیون های پارلمان برای عموم | |
| انتشار مشروح مذاکرات کمیسیون های پارلمان برای عموم | |
| دسترسی شهروندان به اطلاعات پارلمانی | وجود وبسایت پارلمانی |
| توضیح و تبیین گزارش ها و سوابق پارلمان | |
| وجود دفاتر پارلمان خارج از پایتخت برای دسترسی شهروندان به اطلاعات پارلمانی | |
| هزینه دار بودن/نبودن دسترسی شهروندان به اطلاعات پارلمانی | |
| وجود خط مشی داده باز در پارلمان | |
| وجود پروانه های باز دسترسی به داده های پارلمان | |
| وجود سرویسهای خبر دهی عموم شهروندان از اتفاقات پارلمان | |
| وجود ترجمه از اسناد پارلمانی | |
| وجود خط مشی ها و راهنماهای شفافیت در پارلمان | |
| وجود خط مشی های استفاده از زبان ساده و خلاصه ای از قوانین | |
| انتشار خط مشی های حفظ محرمانگی | |
| مسائل اخلاقی | انتشار نتایج تحقیق و تفحص پارلمان |
| امکان ثبت نام لابیست ها در پارلمان |
در این وبسایت، فعالین و علاقه مندان به این حوزه، میتوانند اطلاعات ارائه شده پارلمان کشور خود را از طریق پر کردن یک فرم طراحی شده بسیار ساده در این وبسایت، اضافه کنند و سعی کنند تا شاخصهای بیشتری از شفافیت پارلمانی را برای کشور خود ثبت نمایند.
بتازگی گروه "شفافیت برای ایران" با رصد شاخصهای شفافیت پارلمانی در مجلس شورای اسلامی، این اطلاعات را بروی این وبسایت اضافه کرد. در ادامه وضعیت کشور ایران را از لحاظ شفافیت پارلمانی مبتنی بر شاخصه های این وبسایت میتوانید ببینید:
شبکه شفافیت پارلمانی آمریکای لاتین
شبکه شفافیت پارلمانی آمریکای لاتین، شبکه ای میان سازمان های مردم نهاد و فعالین مدنی است که در آمریکای لاتین در رابطه با شفافیت و پاسخگویی در پارلمان های این کشورها فعالیت میکنند. هم اکنون 19 سازمان مردم نهاد از 10 کشور آمریکای جنوبی عضو این شبکه می باشند. این شبکه ماموریت خود را افزایش استانداردهای شفافیت در قوای قانون گذاری در منطقه آمریکای جنوبی با استفاده از بهترین الگوها میداند.
این شبکه به بررسی پارلمان های کشور های این حوزه پرداخته است و از لحاظ دارا بودن شاخصهای استخراجی خود از بیانیه پارلمان باز، میزان مطابقت پارلمان ها را با بیانیه پارلمان باز سنجیده است. بعبارتی در این پژوهش مشخص شده است که پارلمان هر کشور چند درصد شفاف است. بر اساس نتایج این پژوهش، کشور شیلی با 64 درصد و پاراگوئه با 62 درصد شفاف ترین پارلمان ها را در حوزه آمریکای لاتین دارا هستند. در حالی که آرژانتین با 39 درصد، جمهوری دومنیکن با 37 درصد و ونزوئلا با 21 درصد در آخرین رده های شفافیت پارلمانی قرار گرفته اند.
نتایج نهایی در جدول ذیل مشخص شده است:
| نام کشور | میزان شفافیت پارلمانی (درصد) |
| مکزیک | 54 |
| گوآتمالا | 60 |
| کاستاریکا | 72 |
| پاناما | 44 |
| جمهوری دومنیکن | 37 |
| ونزوئلا | 21 |
| کلمبیا | 56 |
| اکوادور | 56 |
| پرو | 50 |
| بولیوی | 43 |
| پاراگوئه | 62 |
| آرژانتین | 39 |
| شیلی | 64 |
در این پژوهش بیان شده است که بسیاری از مشکلات و فسادهای موجود و بوجود آمده در کشورهای این حوزه ناشی از نبود نظارت مردمی بر گروهها و احزابی کوچک است که برای اکثریت مردم تصمیم میگرند و نبود شفافیت و عدم وجود اطلاعات آزاد از پارلمانها به مشروعیت آنها نیز آسیب میرساند. بر اساس این پژوهش اکثر کشورهای این حوزه از قانون دسترسی آزاد به اطلاعات برخوردارند ولی عدم اجرای صحیح آن و گاهی غفلت از آن موجب بروز مشکلات و ناکارآمدی هایی شده است. نبود قوانینی در رابطه با مدیریت سود و منافع نمایندگان و همچنین عدم وجود قانونی برای محدود کردن لابی ها و توصیه نامه ها و از همه مهمتر، پایین بودن رتبه شفافیت بودجه های پارلمان ها در این کشورها، از مشکلات غالب پارلمان های مورد مطالعه در این پژوهش است.
نتایج این پژوهش در یک وبسایت انتشار یافته است که به صورتهای گوناگون نتایج قابل مشاهده است. در این وبسایت میتوان امتیاز هر کدام از مولفه های چهارگانه هر کشور را مشاهده کرد. علاوه بر آن میتوان امتیاز هر کدام از شاخصه های هر مولفه را برای هر کشور نیز مشاهده کرد. برای مثال نتایج هر مولفه برای هر کشور را در شکل زیر میتوانید مشاهده کنید.
از دیگر ویژگی های این پژوهش مقایسه و بررسی رشد شاخصهای شفافیت پارلمانی کشورهای حوزه آمریکای لاتین در بین سالهای 2014 و 2016 است. در شکل زیر میتوانید میزان رشد یا عدم رشد هر کشور را در این دوسال مشاهده کنید.
در شکل زیر نیز به ازای هر کشور میتوان میزان رشد یا عدم رشد را در هر کدام از مولفه های چهارگانه شفافیت پارلمانی مشاهده کرد.
در ادامه مدل ارائه شده این موسسه برای ارزیابی شفافیت پارلمان ها را میتوان مشاهده کرد:
| مولفه های اصلی | شاخصه ها |
| قانون و مقررات | در دسترس بودن تمامی چهارچوب های قانونی برای عموم |
| وجود قوانین شفافیت و افشای اموال و دارایی در کنگره | |
| قوانین لابی گری | |
| ثبت منافع | |
| انتشار موضوعاتی که در آینده در صحن علنی مورد بحث قرار خواهد گرفت | |
| الزام ثبت و انتشار فعالیتهای صحن پارلمان | |
| انتشار موضوعاتی که در آینده در کمیسیون پارلمان روی آنها بحث خواهد شد | |
| ثبت و ضبط فعالیت ها در کمیسیون | |
| افشای هزینه ها و نظارتهای کنگره | |
| وجود دفتر روابط و تعاملات شهروندان با کنگره | |
| وجود دفاتر خدمات و ارتباطات محلی با شهروندان | |
| وجود کانال تلویزیونی پارلمان | |
| مدیریت گزارشهای نمایندگان پارلمان | |
| انتشار اطلاعات شخصی نمایندگان | |
| وجود قواعد و قوانین برای اخلاقیات پارلمانی | |
| عملکرد کنگره | وجود اسناد همراه با موضوعاتی که در صحن پارلمان بحث خواهد شد |
| ثبت و ضبط اسناد و گزارشهای نمایندگان در صحن علنی | |
| حضور در جلسات صحن علنی | |
| ثبت و ضبط آراء | |
| مشروح مذاکرات جلسات صحن | |
| دستور کار جلسات کمیسیونها و شکل بندی آنها | |
| حضور و غیاب در جلسات کمیسیونها | |
| ثبت و ضبط آراء در کمیسیونها | |
| مشروح مذاکرات جلسات کمیسیون ها | |
| ثبت و ضبط اسناد و گزارشات نمایندگان در کمیسیونها | |
| مشاوره های خارجی نمایندگان پارلمان | |
| انتشار اطاعات سفرهای نمایندگان | |
| ثبت و ضبط هدایای نمایندگان کنگره | |
| بودجه و مدیریت اداری پارلمان | انتشار بودجه پارلمان |
| گزارش های عملکردی بودجه پارلمان | |
| انتشار عملکرد هزینه ها و کسور پارلمان!!!!! | |
| بازرسی های داخلی و خارجی صورت گرفته در پارلمان | |
| انتشار حقوقها و دیگر مزایای نمایندگان پارلمان | |
| ساختار اداری پارلمان | |
| مشاوران نمایندگان پارلمان | |
| انتشار فاکتور های مالی هزینه های صورت گرفته برای سفرهای داخلی و خارجی کاری نمایندگان | |
| انتشار خرید ها و تدارکات اداری پارلمان | |
| انتشار اطلاعات استخدامی پارلمان برای امور فنی و اداری خود | |
| مکانیزمهای مشارکت شهروندان و پاسخگویی پارلمان | وجود دفتر اطلاعات برای شهروندان در پارلمان برای مردم |
| وجود یک مکانیزم برای حل تعارضات دسترسی به اطلاعات عمومی پارلمان | |
| ایستگاه تلویزیونی پارلمان | |
| انتشار اطلاعت پارلمان بروی وب | |
| کانالهای اطلاعات و ارتباطات پارلمانی | |
| انتشار اطلاعات از نمایندگان پارلمان | |
| انتشار میزان دسترسی رسانه ها از قبیل روزنامه ها و خبرنگاران به جلسات پارلمان | |
| مشارکت شهروندان |
نگاه کلی به مدلهای ارزیابی شفافیت پارلمانی
| منبع | مولفه های شفافیت پارلمانی |
| بیانیه پارلمان باز | ترفیع و ترویج فرهنگ شفافیت |
| شفاف سازی اطلاعات پارلمانی | |
| توانمند سازی امکان ارتباطات الکترونیکی اطلاعات پارلمانی | |
| تسهیل دسترسی به اطلاعات پارلمانی | |
| شبکه شفافیت پارلمانی آمریکا لاتین | عملکرد کنگره |
| مکانیزم های مشارکت شهروندان و پاسخگویی | |
| قانون و مقررات | |
| بودجه و مدیریت اداری پارلمان | |
| موسسه دموکراتیک ملی | شفافیت صحن علنی پارلمان |
| شفافیت عملکرد نمایندگان پارلمان | |
| اخلاقیات پارلمان | |
| دسترسی شهروندان به اطلاعات پارلمانی | |
| شفافیت امور اداری پارلمان | |
| مشارکت شهروندان | |
| شفافیت در کمیسیونهای پارلمان |
ارزیابی های شفافیت پارلمانی انجام شده مبتنی بر بیانیه پارلمان باز
ارزیابی شفافیت پارلمانی از سازمان شفافیت بین الملل گرجستان
سازمان شفافیت بین الملل گرجستان، در پی جلوگیری از فساد و ناکارآمدی پارلمان خود، اقدام به ساختن مدل ارزیابی پارلمانی با استفاده از شاخصه ها و مولفه های بیانیه پارلمان باز کرد. این مدل با استفاده از جلسات بسیار با نخبگان گرجستان و تحلیلگرانی که در زمینه مبارزه با فساد کار میکنند استخراج و جمع آوری شده است.
این گروه بدنبال مدلی بودند تا دو ویژگی کلی داشته باشد:
- به اندازه کافی جزئی و عمیق باشد تا بتواند جزئیات و اهداف بیانیه پارلمان باز را دربرگیرد؛
- به اندازه کافی گسترده و جهان شمول باشد تا بتوان پارلمان های دیگر کشورها را نیز بوسیله این مدل ارزیابی کرد.
با مرور تجربیات جهانی و انواع روشهای تحلیلی به مدلی دست یافتند که بتوان بوسیله آن هر کدام از مولفه های بیانیه پارلمان باز را نمره دهی کرد. همانند بیانیه پارلمان باز این مدل بدنبال شفافیت، دسترسی عموم به اطلاعات پارلمانی و پاسخگویی پارلمانی است و از چهار قسمت اصلی تشکیل شده است:
- ترفیع و ترویج فرهنگ شفافیت
- شفاف سازی اطلاعات پارلمان ها
- تسهیل دسترسی به اطلاعات پارلمانی
- توانمندسازی امکان ارتباطات الکترونیکی اطلاعات پارلمانی
بر اساس پیشنهادات سازمان شفافیت بین الملل گرجستان در این گزارش، پارلمان گرجستان باید:
- پیش نویس منشور اخلاقیات نمایدگان پارلمان را برای ایجاد مکانیزم نظارتی بهتر، ایجاد کند؛
- محتوا و ایجاد استانداردهای یکسان برای توضیحات پیش نویس طرح ها را بهبود بخشد؛
- برای توسعه توضیحات برای تغییرات در دستور کار در خلال جلسات کمیسیون الزام ایجاد کند؛
- سوالات نمایندگان پارلمان را انتشار دهد؛
- پیش نویس قوانین تمامی کمیسیون ها، نظرات خبرگان و یافته های پژوهش های آنها، گزارشات بوسیله سازمان های دولتی پاسخگو به نهاد قانون گذاری و نتایج مباحثات شکل گرفته در وبسایت پارلمان را، بطور کامل و به هنگام انتشار دهد؛
- بگونه ای ترتیب اثر دهد که جانشینی موقت نمایندگان پارلمان در جلسات کمیسیون تنها در شرایطی ممکن باشد که غیبت نماینده موجه میباشد؛
- آرشیو ویدیویی از جلسات صحن و کمیسیون ها با دسته بندی های دقیق را ایجاد کند؛
- دسترسی فیزیکی مردم به ساختمان پارلمان را آسان سازد.
برای دریافت سند روی عکس کلیک کنید.
شاخصهای شفافیت پارلمان صربستان و حوزه بالکان غربی
یکی از "سازمانهای ناظر بر پارلمان" در صربستان بنام CRTA یا "مرکز پژوهش، شفافیت و پاسخگویی"، با طراحی مدلی جامع شامل 123 شاخص، مبتنی بر بیانیه پارلمان باز، در سه مولفه کلی «دسترسی به اطلاعات پارلمانی» با 72 شاخص، «ترویج فرهنگ شفافیت پارلمانی» با 30 شاخص و «شفافیت اطلاعات پارلمانی» با 21 شاخص، شفافیت پارلمان صربستان و کشورهای حوزه ی بالکان را ارزیابی کرده اند. این پژوهش بودن یا نبودن هر یک از این 123 شاخص را در مجموعا شش کشور ارزیابی کرده اند و نهایاتا کشور ها را مبتنی بر این شاخصها از لحاظ شفافیت پارلمانی ارزیابی نموده اند.
شش کشور مورد بررسی کشورهای مونتنگرو، صربستان، آلبانی، کرواسی، مقدونیه، و بوسنی و هرزگوین میباشند. در گزارش قبلی این مجموعه که 58 شاخص ارزیابی شده بود _ و سابقا در این پست به این گزارش پرداخته بودیم _ کشور مونتنگرو با داشتن 44 شاخص از 58 شاخص بهترین وضعیت را به نسبت باقی پنج کشور دارا بوده است.
در آخرین پژوهش این مجموعه که سال 2016 منتشر شده است، 58 شاخص تبدیل به 123 شاخص شده است و با دقت نظر بیشتری شفافیت پارلمان ها بررسی شده است. در این گزارش نیز کشور مونتنگرو با داشتن 86 شاخص از 123 شاخص یعنی با کسب 70 درصد از شاخصها توانسته رتبه یک خود را در شفافیت پارلمانی حفظ کند.
وضعیت باقی کشورها در این پژوهش به شرح زیر است:
برای دسترسی به سند بروی عکس کلیک کنید
نتیجه گیری
بطور کلی میتوان مزیت هایی را برای ارزیابی شفافیت پارلمانی سنجید. با ایجاد مدلهای ارزیابی شفافیت پارلمانی و رتبه دهی به پارلمان ها، پارلمان ها میتوانند میزان شفافیت خود را به نسبت با دیگر پارلمانها بسنجند و در این زمینه با یکدیگر مسابقه دهند. با تلاش برای هر چه شفاف تر شدن پارلمان ها، کارآیی و کیفیت قوانین افزایش میابد، میزان مشارکت مردم در امر تقنین بیشتر میشود و فسادهای مرسوم پارلمانی نظیر لابی گری و .... کاهش میابد و ریل گذاری و خط مشی گذاری برای کشور با کیفیت بیشتری انجام میشود.
با امید به آنکه با ایجاد مدلهای ارزیابی بومی شفافیت پارلمانی برای کشور اسلامیمان، بتوانیم در راه کارآیی نظام اسلامی گامی موثر برداریم.
