مقدمه

هر چند محور مسائل حقوقی در مباحث شفافیت از اهمیت ویژه‌ای برخوردارند، با این حال مسائل فنی از آنها کم‌اهمیت‌تر نیستند. این مسائل فنی ناظر به شفافیت است که عملاً امکان استفاده یا استفاده مجدد داده را فراهم کرده، امکان تکثیر نظارت، مشارکت و تعامل را بصورت فزاینده فراهم می‌سازد.

خدمات داده‌ی بنیاد سان‌لایت

Sunlight Foundation بتازگی سرویس فوق‌العاده‌ای را ارائه کرده است. این سرویس که Sunlight Data Services نام دارد، اطلاعات بسیار جالب و مفیدی را ناظر به کنگره، انتخابات و کلیه فعالیت‌ها و مطالب مرتبط به آن، و در قالب API به کاربران و توسعه‌دهندگان نرم‌افزار و سرویس‌ها ارائه می‌کند. انواع APIهایی که در این سرویس ارائه می‌شوند عبارت‌اند از:

وجود منافع و انگیزه‌های مختلف در موجودیت‌ها (انسان، گروه، سازمان، ...)، امری طبیعی است، انگیزه‌هایی که موجبات تصمیم‌ها و اقدام‌ها را فراهم می‌کنند؛ همچون انگیزه کار برای کسب درامد، انگیزه سوال برای یادگیری، و انگیزه رانندگی برای رسیدن به مقصد. اما منافع و انگیزه‌ها به قدری گسترده هستند که گاهی و باز بصورت طبیعی، در تعارض با یکدیگر قرار می‌گیرند، تعارضی که منفعت‌های مهم‌تر را تهدید می‌نماید. در این نوشته مختصرا به تعارض منافع و بطور خاص اهمیت آن در مسائل سیاسی پرداخته، و در نهایت تجربه اتحادیه اروپا برای کنترل آنرا معرفی می‌نماییم.افراد با آن‌ها روبرو می‌شوند.

بسیاری از کشورهای سرتاسر دنیا نظام‌هایی را برای افشای دارایی‌های مقامات رسمی خود و به منظور مقابله با فساد ایجاد نموده‌اند. تفاوت این نظام‌ها از کشوری تا کشور دیگر زیاد است. اثرات چنین سیستم‌هایی بر میزان واقعی فساد نیز کاملاً شناخته شده نیست. این مطالعه تحلیلی ساختاریافته را بر نظام‌های افشای دارایی‌های کشورهای اروپای شرقی و آسیای میانه، و برخی دیگر از اعضای OECD در اروپای غربی و نیز شمال آمریکا ارائه می‌نماید. همچنین عوامل اصلی این سیستم‌ها (همانند اهداف سیاستی، چارچوب قانونی و ترتیبات نهادی، اقسام مسئولان دولتی که ملزم به افشا هستند، و گونه اطلاعات لازم‌الافشاء، فرایندهای صحت‌سنجی اطلاعات ارائه شده، مجازات تخطی و افشای عمومی) نیز مورد بررسی قرار می‌گیرد. 

این مطالعه همچنین بررسی هزینه-فایده‌ای در رابطه با مفید بودن چنین نظام‌هایی را نیز صورت می‌دهد. همچنین 4 مطالعه موردی (لیتوانی، رومانی، اسپانیا و اوکراین) و مثال‌ها و ارجاعات مرتبط با کشورهای متعدد دیگری نیز ارائه گردیده است.این مطالعه در نهایت پیشنهاداتی سیاستی را نسبت به ابعاد اساسی نظام‌های اعلام دارایی ارائه می‌نماید.

OECD (2011): Asset Declarations for Public Officials: A Tool to Prevent Corruption

شفافیت برای ایران اخیرا تلاش نموده است تا کلیه ضعف‌های ناظر به شفافیت حوزه قانون‌گذاری و بطور خاص با تمرکز بر مجلس شورای اسلامی را بر روی یک نقشه تصویر نماید. این تصویر را در ادامه مطلب مشاهده نمایید.

در این وبسایت شما قادر خواهید بود تا به تمامی موضوعات مطرح شده در سنا و مجلس نمایندگان با تفکیک روز و موضوع گوش دهید. همچنین لینک تمامی کمیته های مجلس سنا و نمایندگان نیز در تمامی موضوعات موجود است و با انتخاب هر حوزه میتوانید از ریز تصمیمات گنگره درباره آن موضوع با خبر شوید. 

هر چند نقش شفافیت در مبارزه با فساد بی‌بدیل است، اما کاربرد آن تنها به این حوزه محدود نمی‌شود. ایجاد شفافیت یکی از بسترهای مهم مشارکت‌گیری عمومی برای ارتقاء ابعاد گوناگونی از حکمرانی، از جمله حوزه قانون‌گذاری است. در ادامه مایلیم یکی از تجارب کشور انگلستان در این حوزه را معرفی نماییم.

Snell یک شرکت بزرگ خصوصی در انگلستان است که خدمات سخت افزاری و نرم افزاری رسانه ای و دیجیتال ارائه میدهد. این شرکت در سال 2011 سندی بنام Anti-Bribery and corruption Policy منتشر کرده است که در آن سند خط مشی های خود را در قبال رشوه و فساد در شرکت را مشخص کرده است.

در ابتدای این جزوه سخن یکی از اعضای هیئت مدیره نقل شده است:

"Snell takes a zero-tolerance approach to bribery and corruption and we are committed to conducting our business in an honest and ethical manner. We have adopted this policy to communicate this message and to assist those working for us to uphold it.”

"اسنل یک رویکرد بدون تحملی (zero-tolerance) را در قبال رشوه و فساد اتخاذ میکند و ما متعهد شده ایم تا کسب و کار خود را در مسیری صادقانه و اخلاقی پی بگیریم. ما این خط مشی را اتخاذ کرده ایم تا با این پیام ارتباط برقرار کنیم و به کسانی که به ما کمک میکنند و برای ما کار میکنند کمک کنیم تا این سیاست ها را تقویت کنند. "

شفافیت در بخش کسب و کار و تجارت یکی از مهمترین بخشهای شفافیت بشمار می آید، چرا که در هر کشوری بخش اعظمی از اقتصاد آن کشور بدست سازمان های خصوصی است، لذا شفافیت و مبارزه با فساد در هر کدام از این سازمانها بمعنای تجارت سالم تر، تولید بیشتر، عملکرد کارآتر و کارآمد تر است.

پیشتر، هفتمین گزارش شفافیت هدایا در پارلمان اتحادیه اروپا را معرفی کرده بودیم (این لینک). اخیرا هشتمین گزارش شفافیت هدایا در این پارلمان 751 نفره نیز که از بازه نیمه 2014 تا مارس 2015 را پوشش می‌دهد منتشر گردیده است. در این گزارش (که مطابق همیشه در صفحه اخلاق و شفافیت پارلمان اروپا منتشر می‌گردد)، اطلاعاتی همچون نام نماینده هدیه گیرنده و سمت وی، نام هدیه دهنده و سمت وی، محل و تاریخ دریافت هدیه، محدوده قیمت هدیه (کمتر یا بیشتر از 150 یورو)، عنوان هدیه و مبلغ تخمینی آن و نیز تصویری از آن هدیه ارائه گردیده است. شما را به مشاهده جزئیات این گزارش دعوت می‌کنیم.

بدون شک رشوه یکی از مذموم‌ترین و مخرب‌ترین آسیب‌هایی است که می‌تواند تعاملات سالم انسانی (چه درون دولت و چه فراتر از آن) را تخریب نماید. به همین دلیل دولت‌های مختلف اقدامات گوناگونی را برای مقابله با این مفسده بزرگ صورت می‌دهند. در ادامه تلاش می‌گردد تا رویکرد غالب سنتی مقابله با این فساد توضیح داده شده و ضمن معرفی رویکرد نوین مبتنی بر شفافیت، این دو را به مقابله با یکدیگر نشانده، در انتها گزارش مختصری از تجربه اتحادیه اروپا را ارائه نماییم.

دولت انگلستان با انتشار سندی بنام Open Data White Paper; Unleashing the Potential نظرات خود را درباره شفافیت و داده باز و همچنین نحوه ایجاد شفافیت و دسترسی به اطلاعات در دولت تشریح کرده است. اما در این پست به این متن بسیار جالب نمیپردازیم!

در ضمیمه این جزوه فلوچارت نحوه درخواست داده از دولت را در دولت انگلستان شرح کرده است. این فلوچارت توسط "شفافیت برای ایران" ترجمه و طراحی مجدد شده و در اختیار شما قرار میگیرد. (برای دریافت فلوچارت، روی عکس کلیک کنید).

این جزوه به بررسی ابعاد و ویژگی های داده باز میپردازد. در این جزوه ابتدا دو وبسایت پیشرو در داده باز یعنی data.gov و data.gov.uk که به ترتیب متعلق به کشورهای آمریکا و انگلیس است را معرفی میکند و سپس سه لایه اساسی برای ایجاد داده باز در کشورها را تشریح میکند. در نهایت یک چک لیستی برای عملیاتی کردن داده باز در کشورهای متفاوت را معرفی میکند.

این کتاب سه سطح اساسی را برای ایجاد داده باز در حکومت ها معرفی میکند:

1. لایه پایینی، جامعه مدنی: افراد موثر و نوآوری که با ایجاد وبسایت ها و جنبش ها در جوامع، موجب ایجاد فشار هایی از پایین به بالا به مسئولین دولتی میشوند؛

2. لایه میانی، دولتمردان حرفه ای: دولتمردانی که داده باز را یک روش موثر و قوی برای ایجاد حکومتی بهتر میدانند؛

3. لایه بالایی، رهبران سیاسی عالی: شامل رهبران و وزرای کشورها میشوند.

این گزارش، پس از بررسی کشورهای متفاوت از لحاظ داده باز بودن، لایه ی چهارمی نیز برای این امر مشخص میکند که آشنایی با آنرا به ذهن‌های خوانندگان کنجکاو واگذار می‌کنیم!

Transparency and Accountability Initiative: Open Data Study

فساد، انواع، تاریخ و ریشه ها؛ بررسی اکتشافی فساد در ساختارهای سیاسی - اقتصادی

نحوه ی تاثیر گذاری پایش و نظارت بر رشد و کاهش دامنه ی فساد؛ شاه کلید مقابله با فساد چیست؟

این کتاب در اختصار به نقش معجزه‌آسای جمع‌سپاری در ارتقاء حکمرانی و مسئولیت‌پذیری اجتماعی می‌پردازد. جمع‌سپاری مفهومی است که حضور آن در عرصه حاکمیت ناگزیر از حضور مفاهیمی همانند شفافیت و داده باز است و به همین منظور در دنیای امروز حکمرانی از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. شما را به مطالعه این کتاب مختصر و مفید (35 صفحه) دعوت می‌کنیم. دریافت کتاب از لینک زیر:

The World Bank: The Role of Crowdsourcing for Better Governance in Fragile State Contexts