اندیشکده «شفافیت برای ایران»

معیار

شفافیت ساختاری (سیاسی)

افشاگری

گزارش‌گری تخلف

تعریف

شفافیت به‌معنای ارائه حق اطلاعاتی مردم  به آنها است، به شرطی که اطلاعات داده  شده ویژگی های ذیل را داشته باشند، این  اطلاعات باید:

 1. در زمان مناسب؛

 2. در قالب مناسب؛

 3. با کیفیت مناسب؛

 4. در محل مناسب؛

 بر ملا کردن و فاش کردن مسئله ای اثبات نشده  به طور ساختارنایافته، معمولا در رسانه ها، به   طوری که ممکن است موجب تضییع حق کسی/   کسانی گردد.

گزارش‌گری تخلف، گزارش ساختاریافته اطلاعاتی است مبنی بر:

1. نقض یک  قانون،‌ حکم و یا ضابطه؛

2. سوء‌مدیریت قابل توجه؛

3. اتلاف منابع قابل توجه؛

4. سوء استفاده از قدرت؛

5. خطر مهم برای امنیت یا سلامت عمومی؛

ادبیات بین‌المللی

Transparency, Active Disclosure, Public disclosure

Revelation, Passive Disclosure, Leak

Whistleblower

هدف نسبت به فساد

 پیشگیری از فساد (از طریق کاهش احتمال  رخداد فساد)

جلوگیری از گسترش فساد و  مقابله با آن(از طریق جلب توجه عمومی و محکوم شدن فساد)

جلوگیری از گسترش فساد و مقابله با آن (از طریق شناسایی و محکوم شدن مفسد

اهداف مهم

 1. آگاهی عمومی؛ ارائه حق اطلاعاتی مردم

 2. اصلاح مشکلات/ ساختارها

 3. مشارکت مردم در حکمرانی

 4. پاسخگویی مسئولان

1. فاش کردن فساد رخ داده

2. ضربه زدن به رقبا و حریفان

1. جلوگیری از فساد

2. کسب درآمد برای گزارشگر

زمان ارائه اطلاعات

 1. ارائه اطلاعات در زمان مناسب:

 2. به صورت پیشینی

 3. برخط، به موقع

 4. دسترسی به آرشیو داده

1. ارائه اطلاعات به صورت دفعی/ ناگهانی

2. به صورت پسینی (پس از/ حین وقوع فساد)

به صورت پسینی (پس از/ حین وقوع فساد)

حجم ارائه اطلاعات

 1. در حجم مناسب:

 2. رعایت مصالح مختلف کشور

 3. رعایت چارچوب‌های قانونی (i.e.: محرمانه‌های قانون FOI)

اطلاعات اندک، ناقص یا بسیار زیاد (بمباران اطلاعاتی): مشکلی را حل نمی‌کند/ موجب آگاهی نمی‌شود.

اطلاعات مورد نیاز برای اثبات فساد،‌بر اساس قانون

قالب ارائه اطلاعات

 ارائه در قالب‌های مناسب در قالب استاندارد 5 ستاره

1. مخفیانه منتشر شده، PDF یا عکس یا گزارش ناقص

2. عدم امکان فرآوری و استفاده از داده‌ها

شواهد عینی و مستندات قابل ارائه توسط مردم

مسئولیت ارائه و صحت اطلاعات

 نهاد دولتی یا غیردولتی رسمی

1. احتمال ابهام در شخص یا نهاد فاش‌کننده داده

2. مسئولیت ناپذیری نسبت به ارائه اطلاعات

1. شرکتهای حقوقی افشاگر تخلف

2. سازمان های مردم نهاد

3. مردم

استفاده پذیری اطلاعات

 1. استاندارد لازم را دارد

 2. امکان ایجاد ارزش افزوده توسط سایرین

ضعف استفاده‌پذیری به دلیل نقص  یا غیراستاندارد بودن اطلاعات

قابل استفاده در چارچوب قانونی گزارشگری تخلف

صحت اطلاعات

 1. صحیح و مطابق با واقع

 2. امکان ارائه بازخورد از طرف عموم مردم و اصلاح بخش‌های نادرست احتمالی

1. لزوما اطلاعات صحیح و کامل نیست:

2. در نتیجه، دشواری تحلیل و تصمیم‌گیری بر اساس داده‌ها

3. دشواری راستی آزمایی

نیازمند بررسی صحت توسط بخش دولتی مسئول رسیدگی در تعامل با گزارش دهنده

وضعیت حقوقی قانونی

 1. الزام اعلام عمومی داده‌های حکومتی (بسته به وضعیت قانونی کشور)

 2. حمایت قانون از استفاده و بازاستفاده از داده‌ها

1. ابهام وضعیت ناشی از ضعف قانونی

2. ممکن است افشا جرم باشد.

3. ممکن است در صورت عدم وجود سازوکارهای قانونی افشاگری تخلف، آخرین راه مبارزه با تخلف باشد.

نیازمند قانون  و سازوکار تشویق و حمایت از گزارش دهنده

اثر سیاسی اجتماعی

 1. امکان آسیب‌شناسی، ارزیابی، اصلاح مشکل بر اساس داده‌های منتشر شده

 2. اشتیاق به آزادی بیشتر داده‌ها در اثر مشاهده اثرات داده‌های قبلی

 3. قدرتمند شدن دولت

 4. مشارکت شهروندان

 5. ایجاد فرصت و نوآوری

1. از بین رفتن امکان اصلاح (حداقل در کوتاه مدت)

2. بدبین شدن مردم/ مسئولین نسبت به آزادی داده و اطلاعات

3. موجب بهم ریختن فضای اجتماعی و سیاسی

مسئولیت پذیری مردم در مشارکت و نظارت

آسیب‌های احتمالی

 1. احتمال دروغ‌گویی

 2. احتمال سوء استفاده دشمن / رقبا از اطلاعات

تعقیب قانونی افشاگر به دلیل شکایت ذی نفعان و یا مدعی العموم به دلیل تشویش اذهان عمومی

ریسک شخصی بالا برای ارائه دهنده گزارش تخلف در صورت نبود یا ضعف حمایت قانونی لازم