اندیشکده «شفافیت برای ایران»

دولت بریتانیا در سال 2013 همزمان میزبان اجلاس سازمان همکاری باز (OGP) بود و ریاست G8 را نیز به عهده داشت. دیوید کامرون، نخست وزیر بریتانیا، از این سکوی مشترک برای شروع تعهد مثبت نسبت به شفافیت مالکیت ذینفع استفاده کرد (شناسایی مالکان واقعی شرکت‌ها که ابزار مهمی در از بین بردن توانایی شرکت‌های محافظ برای پوشاندن فساد مالی بود) که قابلیت مطرح کردن هنجارهای جهانی برای مساله مورد نظر را داشت. در پشت صحنه، ائتلاف گروه‌های جامعه مدنی بر فساد، تقلب، توسعه در خارج از کشور و عدالت مالیاتی تمرکز کرده بود که دستور کار را به کمک پایگاه داده پیشتاز داده شرکتی باز یعنی OpenCorporates به پیش می‌بردند.

در سال 2014، بزرگ‌ترین شیوع ابولا در تاریخ، در غرب آفریقا رخ داد. در ابتدا، اطلاعات در مورد ابولا واکنش‌ها در میان جمع‌آوری‌کنندگان داده بسیار متنوع بود و افرادی که توانایی انجام کاری را داشتند قدرت کافی برای کسب اطلاعات مربوطه را نداشتند. سه پروژه – مرکز واکنش ملی به ابولا در سیرالئون (NERC)، تبادل داده بشردوستانه سازمان ملل متحد (HDX) و ابولا GeoNode - کیفیت و دسترسی به اطلاعات مورد استفاده توسط بشردوستان و سیاست‌گذاران برای مقابله با بحران را به‌طور قابل‌توجهی بهبود بخشیدند.

Gluten-free on the Move یک نرم‌افزار کاربردی است که برنده جایزه شده و برای کمک به افرادی که مبتلا به سلیاک هستند، طراحی شده تا به صورت کاملا جدی رژیم بدون گلوتن خود را که تنها راه درمان این بیماری است، دنبال کنند. این نرم‌افزار، نتیجه موافقتنامه  اشتراک‌گذاری داده بین سازمان سلیاک بریتانیا است که یک انجمن کمک به خود است، و برندبانک که بزرگترین فراهم کننده محتوای دیجیتال برای درگاه‌های خرده فروشی آنلاین است. مشارکت برندبانک و سلیاک بریتانیا، ویژگی‌های مشترک زیادی با دیگر موارد ارائه شده در این گزارش دارد، اما یک تفاوت مهم نشان می‌دهد: داده از نوع داده باز نیست و برندبانک، مجوز آن را برای سلیاک بریتانیا فراهم می‌کند. این مورد در این گزارش مطرح شده است تا اهمیت در نظر گرفتن حقایق واقعی در زمان ارزیابی تاثیر داده باز را نشان دهد. کسانی که تاثیرات داده باز را بررسی می‌کنند باید آماده مطرح کردن این سوال باشند: آیا این تاثیرات فقط به این دلیل روی می‌دهند که داده باز است؟ چه چیزی درباره این مجموعه داده می‌توان گفت که در این تاثیرات مشارکت می‌کند؟

در سال 2013، هیات مدیره خیریه‌های آژانس مالیات کانادا (CRA) تمام داده‌های بازگشتی اطلاعات خیریه ثبت‌ شده T3010 از سال 2000 را از طریق پورتال اطلاعات دولت با مجوز داده تجاری باز، باز نمود. از این مجموعه داده برای شناسایی بخش غیر دولتی، بهبود حمایت از طریق ایجاد فهم مشترک میان تنظیم‌کنندگان و سازمان‌های خیریه و ایجاد محصولات اطلاعاتی برای اهداکنندگان، جمع‌آوری‌کنندگان اعانه و دریافت‌کنندگان کمک‌های مالی استفاده شد.

وزارت امور خارجه سوئد و آژانس توسعه همکاری‌های بین‌المللی سوئد (SIDA) مجموعه داده‌ای را برای داده حاکمیتی باز ایجاد کرده‌اند. وبسایت نشان می‌دهد که کمک‌های مالی چه وقت، به چه کسی و چرا پرداخت‌ شده‌اند و نتایج آن‌ها چه بوده است. دیده شد که این اصلاحات به یک قدرت مهم برای افزایش شفافیت و پاسخگویی در توسعه همکاری در سطح بین‌المللی و افزایش همکاری و مشارکت افراد بیشتر در توسعه سیاست سوئد تبدیل‌ شده است.

در سال 2005، آژانس ملی محیط‌زیست (NEA) از طریق یک وبسایت که در حال حاضر معمولاً با نام ”وبسایت دانگ “ شناخته می‌شود شروع به اشتراک‌گذاری اطلاعات محل مبتلایان به دانگ و نیز اطلاعات بیماری و اقدامات پیشگیرانه آنلاین نمود. از آن زمان به بعد نقشه خوشه‌ای داده محور NEA تکامل‌ یافته و بخشی جدایی‌ناپذیر از مبارزه با بیماری همه‌گیر دانگ در سال 2013 شد.

اطلس کسب و کار پایگاهی است که توسط دفتر تجزیه و تحلیل شهردار ((the Mayor’s Office of Data Analytics (MODA) برای کاهش شکاف اطلاعاتی تحقیقات بازار میان کسب و کارهای کوچک و بزرگ در نیویورک طراحی ‌شده است. این ابزار، دسترسی کسب و کارهای کوچک به داده‌ای با کیفیت در مورد شرایط اقتصادی یک محله مشخص را فراهم می‌سازد و به آن‌ها برای تصمیم‌گیری در مورد محل ایجاد یک کسب و کار جدید و یا گسترش کسب و کار فعلی کمک می‌کند.

سازمان "حمل و نقل برای لندن" (TfL) با احتیاط زیادی وارد حوزه داده باز شد. اما اکنون، پنج سال از زمان شروع انتشار مجموعه داده کلیدی آن می‌گذرد، که بیشتر به صورت بلادرنگ بوده است و تعداد نرم‌افزارهای کاربردی که بر اساس این داده نوشته شده‌اند، به صدها مورد می‌رسد و به دست میلیون‌ها نفر از کاربران حمل و نقل لندن رسیده‌اند و باعث ده‌ها میلیون پوند صرفه‌جویی در زمان بر اساس مبنای مشتری و با سرمایه‌گذاری نسبتا اندک شده‌اند. اکنون تفکر داده باز در درون سازمان "جای گرفته" است و تجربه TfL با داده باز باعث شده مسئولان حمل و نقل سایر کشورها نیز از آن پیروی کنند.

ابزاری که با هدف افزایش شفافیت مالی دولت فدرال برزیل از طریق داده‌های بودجه دولت باز ایجاد شده است. از آنجا که در دهه گذشته کیفیت و کمیت اطلاعات روی پورتال بهبود یافته، در حال حاضر پورتال شفافیت یکی از ابزارهای اصلی مبارزه با فساد در این کشور است که هر ماه به ‌طور میانگین ۹۰۰هزار بازدیدکننده مستقل دارد. بعد از پورتال شفافیت برزیل، دولت‌های محلی در سراسر برزیل و سه کشور دیگر آمریکای لاتین طرح‌های شفافیت مالی مشابهی را الگوی کار خود قرار دادند.

در فوریه سال 2011، زلزله شدیدی کرایست چرچ را لرزاند و 185 کشته برجای گذاشت و موجب بروز اختلال و آسیب قابل ‌توجه در بخش‌های وسیعی از شهری شد که پیش‌تر توسط زلزله دیگری تضعیف‌ شده بود. در واکنش به این زلزله، داوطلبان و مقامات در سازمان‌های امدادرسانی با استفاده از داده‌باز، ابزار منبع باز، به اشتراک‌گذاری داده‌های مطمئن و جمع‌سپاری موفق به ارائه مجموعه خدمات و سرویس‌های موردنیاز برای مقابله با این شرایط اضطراری شدند. این اقدامات عبارت بودند از: یک نرم‌افزار وب، حاوی اطلاعات اضطراری جمع‌سپاری شده که در 48 ساعت اولیه پس از زلزله، ۷۰ هزار بازدیدکننده داشت.

در ژانویه 2011، اسلواکی روش حکومتی بی‌سابقه‌ای از باز بودن را معرفی کرد که لازمه آن انتشار آنلاین تمام اسناد مربوط به خرید عمومی (ازجمله رسیدها و قراردادها) که اعتبار قراردادهای دولتی مشروط به انتشار آن‌ها بود. در حال حاضر بیش از 2 میلیون قرارداد آنلاین ثبت‌شده و به نظر می‌رسد این اصلاحات تأثیر بسیار زیادی بر فساد و فضای کسب‌وکار و برداشت‌ها از فساد داشته است.

در این بخش، 10 گام و یا توصیه را به سیاست‌گذاران، طرفداران، کاربران، سرمایه‌گذاران و سایر ذی‌نفعان در جامعه داده‌باز ارائه می‌کنیم که به اعتقاد ما می‌تواند سرآغاز تحولی عمده باشد. برای هر مرحله، چند روش اجرای صریح – روش‌هایی برای تبدیل توصیه‌های کلی به تأثیر مهم را شرح می‌دهیم. این 10 توصیه و روش‌های اجرای آن‌ها برای ارائه نسل بعدی نقشه داده‌باز هستند. این دو، درک بهتری از چگونگی برآوردن پتانسیل داده‌باز - در مناطق جغرافیایی، بخش‌ها و جمعیتی به ما می‌دهند.

موفقیت یک پروژه توسط موانع و چالش‌های پیش روی آن تعیین می‌شود. چالش‌ها خود حاصل عملکرد متغیرهای اجتماعی، اقتصادی و سیاسی متعدد هستند. علاوه بر این، ممکن است برخی از مناطق نسبت به سایر مناطق با موانع بیشتری مواجه باشند. در این مطلب به بررسی چالش‌های تأثیرگذاری داده باز می‌پردازیم.