اندیشکده «شفافیت برای ایران»

ارزش قراردادهای دولتی در سال، به تریلیون‌ها دلار می‌رسد. طبیعی است که بازاری به این وسعت، همواره دستخوش سوء استفاده‌های مختلف می‌شود. یکی از راهکارهای جلوگیری از این سوء استفاده‌ها، شفافیت قراردادهای دولتی و باز کردن داده‌های این قرارداد‌هاست.

کشور نیوزلند، از لحاظ باز بودن داده‌ها و دسترسی آزاد به اطلاعات در رتبه چهارم قرار دارد. درنتیجه در ساعات اولیه بحرانی پس از زلزله تصمیم گرفت از بستر داده‎باز برای مدیریت بحران و بازسازی شهر استفاده کند. در مدت کوتاهی داوطلبان و مقامات در سازمان‌های امدادرسانی، موفق به ارائه مجموعه خدمات و سرویس‌های مورد نیاز برای مقابله با این شرایط اضطراری شدند.

در این مطلب به کشور هیمالیایی نپال می‌پردازیم - شاید هنگام صحبت از پیشگامان داده باز، این کشور نخستین کشوری نباشد که در ذهن نقش می‌بندد - اما اعتقاد ما بر این است که نپال به دلایل متعدد یک مطالعه موردی جالب است. در این برنامه به برخی از روش‌هایی می‌پردازیم که این کشور با نهادهای دموکراتیک جوان خود تلاش کرده است اقدامات دولت را شفاف‌تر کرده و از داده باز برای حل مشکلات پیچیده اقتصادی و چالش‌های اجتماعی در برابر توسعه‌ محدود، نرخ پایین سواد (57%)، و دسترسی محدود به اینترنت (31%) استفاده می‌کند.

اوگاندا جزء کشورهایی است که بدترین سیستم‌ ارائه مراقبت درمانی در جهان را دارند و در نتیجه جزو کشورهایی که ضعیف‌ترین پیامدهای سلامتی را برای شهروندان خود ارائه می‌کنند، محسوب می‌شود. عوامل مختلف در پیامدهای درمانی ضعیف مشارکت دارند، از جمله: نداشتن کارکنان درمانی برای رسیدگی به نیازهای جمعیت در حال رشد، فساد فراگیر در بخش خدمات درمانی، و نبود داده(مثلاً مرتبط با شیوع بیماری، شاخص‌های ارائه خدمات درمانی، و پیامدهای سلامت) که می‌تواند برای قضاوت و اولویت‌بندی آگاهانه به کار رود.

در سال 2014، سازمان کد برای آفریقای جنوبی که یک سازمان غیر انتفاعی در آفریقای جنوبی است و در فضای داده ­باز فعالیت می­‌کند، مجموعه داده تقریبا ناشناخته­‌ای را از وب­سایت وزارت بهداشت گرفت و برنامه کاربردی ثبت قیمت دارو (MPRApp,mpr.code4sa.org) را ایجاد کرد که یک ابزار آنلاین است و به بیماران اجازه می‌­دهد قیمت­‌های دارو را با هم مقایسه کنند. MPRApp همچنین به بیماران اجازه می‌­دهد تا هزینه داروهای تجویز شده توسط پزشک را با داروهای دیگر (مثلا عمومی) که حاوی ترکیبات مشابه هستند، مقایسه کنند. این برنامه به بیماران کمک می­‌کند تا تأیید کنند که داروخانه­‌ها از آن‌ها هزینه اضافی نمی‌­گیرند و صرفه‌جویی در هزینه برای بیماران و جامعه بدون تأثیرگذاری بر کارآمدی خدمات انجام می‌­شود.

یکی از رویکردهای نوین شکل گرفته در عرصۀ سیاست‌گذاری و حکمرانی، بحث سیاست‌گذاری دادۀ باز حاکمیتی است. سیاست‌گذاری دادۀ باز حاکمیتی، مفهوم و رویکردی جدیدی است که به دنبال بهره‌گیری از ظرفیت‌های مردمی در عرصۀ سیاست‌گذاری است.

اگر تاریخچه قانونی کشورهایی که در عرصه شفافیت پیشتازند را بررسی کنیم، اغلب به قانونی تحت عنوان آزادی اطلاعات برمی‌خوریم. قانونی که در آن، حق دسترسی عموم مردم به اطلاعات حاکمیت به رسمیت شناخته شده و مردم می‌توانند با ارسال درخواست، آن اطلاعات را در اختیار داشته باشند. در کشور ما نیز این قانون تحت عنوان «انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات» وجود دارد.

داده‌ی حکومتی باز همانند هر پدیده‌ی دیگر، خالی از خطر یا آسیب نیست، لذا شایسته است تا در مقام سیاست‌گذاری، آن موارد شناسایی و در مدیریت آن‌ها به خوبی تدبیر شود. در این مطلب با بهره‌مندی از برترین پژوهش‌های علمی، مروری بر خطرات یا آسیب‌های داده حکومتی باز خواهیم داشت.

آیا برای شما سوال شده که داده باز دقیقا چیست و چه می‌کند؟ یا در حوزه‌ی تخصصی شما چه کاربردی می‌تواند داشته باشد؟ چگونه باید داده‌ها را باز کرد و فرصت‌ها و تهدیدهای بازکردن داده‌ها چیست؟ می‌خواهید بدانید داده‌های باز حاکمیتی چگونه می‌توانند کسب‌وکار جدید شما را شکل بدهند؟ اگر به دنبال پاسخ این سوالات هستید، این دوره برای شماست.

OGP علاوه بر کنفرانس‌های منطقه‌ای، دارای یک کنفرانس سراسری سالیانه است که در این کنفرانس عالی‌‌ترین مقامات کشورهای عضو (رئیس جمهور / نخست‌وزیر)  و نمایندگان جنبش‌های اجتماعی،‌ کسب و کارها شرکت می‌کنند. کنفرانس سال 2012 در کشور برزیل و کنفرانس سال 2013 در کشور انگلستان برگزار گردیده و کنفرانس سال 2015 در کشور مکزیک (در شهر مکزیکو سیتی) و در تاریخ 5، 6 و 7 آبان(27 و 28 و 29 اکتبر) برگزار خواهدشد. بر اساس آمار ارائه شده، 1500 نفر برای شرکت در کنفرانس امسال پذیرش شده‌اند.

در پایگاه اطلاع‌رسانی کنفرانس سالانه‌ی سازمان همکاری دولت باز این‌گونه توضیح داده شده است:

کنفرانس سالانه‌ی سازمان همکاری دولت باز فرصتی خوب برای اعضا جنبش دولت باز جهت برقراری روابط و شروع جنبش‌های جدید ایجاد می‌کند که می‌تواند بهانه‌ای باشد برای بررسی کارآمدی‌ها و ناکارآمدی‌ها و اندیشیدن چاره‌ای برای آن‌ها؛ بستری برای همکاری‌های بیشتر و به اشتراک گذاری تجربیات.

این کنفرانس دربردانده‌ی پنل‌ها، کارگاه و گردهم‌آیی‌های متنوعی است که در آن‌های مثال‌‌های عینی و تجربه‌های کشورهای مختلف برای انتقال تجربیات و بهره‌مندی از نظرات دیگران، مورد بحث و بررسی قرار خواهد گرفت. از جمله موضوعات آن می‌توان به «چگونه باز بودن می‌تواند به بهبود خدمات عمومی کمک کند؟»، «هدایت رشد اقتصادی»، «مبارزه(کاهش) با فقر»، «پاسخگو کردن دولت‌ها» و ... اشاره کرد. مهم‌ترین موضوع مورد بحث در کنفرانس سال 2015، «نقش دولت باز در پیاده‌سازی اهداف توسعه‌ی پایدار عصر پسا-2015» خواهد بود.

در آینده اطلاعات بیشتری برای آشنایی با سازمان همکاری برای دولت باز و برنامه‌های این کنفرانس ارائه خواهدشد. 

برای آشنایی بیشتر با این کنفرانس(مبتنی بر سایت کنفرانس)  سایت کنفرانس به نشانی ogpsummit.org را مرور کنید. برای اطلاع از برنامه‌ی زمان‌بندی این کنفرانس، صفحه‌ی Agenda را در سایت آن یا این فایل صفحه‌گسترده (حاوی برنامه‌ی زمان‌بندی کنفرانس) را ببینید.

در دو مطلب قبلی، گزارش سال‌های 2013 (گزارش اول که به بررسی وضعیت کشورها در سال‌های 2011 و 2012 پرداخته است) و 2015  (گزارش دوم که در آن وضعیت کشورها در سال‌های 2013 و 2014 بررسی شده است) وضعیت داده باز در جهان را بازنشر کردیم. این گزارش‌ها با عنوان Open Data Barometer به بررسی وضعیت داده باز در کشورهای مختلف جهان می‌پردازد.

«وضعیت‌نگار داده باز» گزارشی است که از سال 2013، پس از تصویب منشور داده باز در نشست کشورهای عضو گروه‌ G8 هر دو سال یک‌بار توسط «بنیاد وب» به هدایت «تیم برنرز-لی»(مخترع پروتکل http)، منتشر می‌شود. نسخه اول این گزارش در سال 2013 و نسخه دوم آن در ژانویه 2015 منتشرشده است. بنا بر قاعده، نسخه بعدی این گزارش در سال 2017 منتشر خواهد شد. این گزارش در صدد آن است که وضعیت داده باز را در کشورهای مختلف مورد ارزیابی قرار دهد. برنرزلی معتقد است که داده باز باید به‌عنوان یکی از حقوق اصلی شهروندی برای همه مورد قبول حکومت‌ها و دولت‌مردان قرار گیرد و برای تحقق آن تلاش کنند.

برای مطالعه‌ی اولین گزارش منتشر شده در سال 2015 و بارگیری آن، ادامه مطلب را ببینید.

پایگاه opengovstandrads.org که در زمینه‌ی ترویج مفاهیم داده باز، به خصوص داده باز حاکمیتی فعالیت می کند، در کلیپی به مرور چگونگی باز شدن دولت و مفاهیم آن به زبان ساده پرداخته است. در این کلیپ به سایت‌های زیر هم اشاره می‌شود که برای دسترسی راحت‌تر شما مخاطب گرامی در ادامه مطلب درج شده است. انشاالله در آینده طی سلسله مطالبی به معرفی سایت‌های فعال بین‌المللی در زمینه داده باز خواهیم پرداخت.

اگر نیاز با بارگیری این کلیپ دارید، به ادامه مطلب مراجعه بفرمایید.