حقوق دولتی نوعی مالیات اختصاصی در معادن است که به دلیل عدم گسترش فعالیت های معدنی در کشور هنوز جنبه درآمدی خاصی برای دولت ندارد. اما تنها منبع اطلاعاتی قابل تکیه کشور در خصوص معادن با توجه به جمع آوری آن گردآوری شده است. لذا اهمیت برنامه ریزی برای اصلاح روش های اخذ آن اهمیت دارد.

اطلاعات زمین شناسی از جمله نیازهای یک فعالیت معدنی است. از آنجا که وظیفه اصلی جمع آوری و تولید این اطلاعات بر عهده دولت هاست، چگونگی افشای آن، به صورتی که در زمان مناسب و با فرمتی کارا در اختیار فعالان معدنی قرار گیرد، اهمیت فراوانی دارد. عدم تمرکز در تولید اطلاعات و ضعف در انتشار آنها دو چالش اصلی این حوزه در کشور ما است.

یکی از کشورهای اجرا کننده EITI ، همسایه شرقی ما، جمهوری اسلامی افغانستان است. این کشور که سالهاست با جنگ های داخلی و خارجی دست و پنجه نرم می کند، دچار فساد مزمن اداری است. با توجه به منابع غنی معدنی موجود در افغانستان، ایجاد شفافیت در این حوزه را یکی از مهم ترین راه های پیشرفت است. اجرای EITI هرچند تا کنون مزایای مهمی در این کشور به همراه داشته است، اما به نظر می رسد راه زیادی در پیش باشد.

بنیاد شفافیت صنایع استخراجی Extractive Industries Transparency Initiative) EITI)، یک استاندارد جهانی در بخش های نفت، گاز و  مواد معدنی است که در سال 2003 تاسیس شد تا از طریق انتشار کامل و تایید پرداخت های صورت گرفته که از سوی شرکت ها و درآمدهایی که از این طریق نصیب دولت شده است، مدیریت بهینه منابع در کشورهای غنی ارتقا یابد. قبلا (اینجا) EITI معرفی شده بود. فایل ضمیمه گزاره برگ این سازمان بین المللی است که برای اولین بار توسط شفافیت برای ایران به زبان فارسی منتشر می‌شود.

معادن، به دلیل پراکندگی جغرافیایی خاص خود، ابزاری مناسب جهت توسعه محلی، مناطق دورافتاده و کمتر برخوردار هستند. اما این مهم به دلیل عدم شفافیت در سیستم بودجه ریزی دولتی و عدم افشاء هزینه های بنگاه ها در کشور ما تحقق نیافته است.

آلودگی اخیر شهر تهران، ما را بر آن داشت که با نگاهی به وضعیت برخی شهرهای مشابه جهان، وضعیت آن‌ها را از عینکی خاص بررسی نماییم. در این زمینه شهرهای چین از جمله پکن، پایتخت این کشور، به عنوان یکی از آلوده‌ترین شهرهای جهان، رویکرد جدیدی را برای حل معضل آلودگی در نظر گرفته است و آن هم راه حلی است به اسم شفافیت!

چین آلوده ...

با توجه به اینکه شفافیت یکی از مهمترین ابزارهای مبارزه با فساد محسوب می‌شود، اکثر کشورها به سمت نهادینه کردن شفافیت در سیستم‌ها و ساختارهای دولتی و خصوصی حرکت می‌کنند. کشور نیجریه نیز یکی از کشورهایی است که اهمیت این موضوع را درک کرده است. در همین راستا این کشور، شفافیت قراردادهای نفتی را آغاز کرده است.

منابع طبیعی هر کشور مانند نفت، گاز، معادن، دریاها و ... متعلق به شهروندان آن کشور است و استخراج و استفاده از این منابع می تواند منجر به رشد اقتصادی و توسعه مدنی جوامع شود. همچنین مدیریت ناکارآمد و ضعیف نیز اغلب منجر به فساد ، بی اعتمادی به حکومت، افزایش مناقشات و تعارضات در جامعه شود.

بسیاری از کشورهای درحال توسعه که دارای ثروت های طبیعی زیادی هستند، از دستیابی به تمام پتانسیل پیشرفت حاصل از این منابع باز می مانند. این مورد مخصوصا در خصوص منابع نفت، گاز و منابع معدنی اتفاق می افتد. مدارکی از بسیاری از کشورهای دارای منابع غنی بدست آمده که نشان می دهد عملکرد آنها در توسعه انسانی در مقایسه با کشورهای کمتر برخوردار بدتر بوده است. ریشه این عملکرد ضعیف به چالش های سیاستی و نهادی که از منابع طبیعی برمی آید باز میگردد.

در این پست یکی از مستندات صندوق بین‌المللی پول حاوی توصیه‌هایی برای شفافیت درآمدهای منابع طبیعی، خصوصاً درآمدهای نفتی تقدیم می‌گردد.

بحران تغییرات آب و هوای کره زمین، مسئله ای پیچیده است که از سال ها پیش نگرانی هایی را برای حکومت ها ایجاد کرده است. گرم شدن زمین، آب شدن یخچال های طبیعی و ... اثرات نابهنجاری را بر آب و هوای کشورها گذاشته است. یکی از مهمترین عوامل ایجاد این عدم تعادل در آب و هوای کره زمین، بی مسئولیتی و عدم کنترل و عدم پاسخگویی حکومتها در برابر میزان آلودگی تولیدی آنهاست. وقتی سیاستگذاران خود را در قبال کسی یا جامعه ای پاسخگو نبینند، طبعا سیاستهای حکومتی درستی برای جلوگیری از ایجاد آلودگی هایشان ایجاد نمیکنند.
ایجاد شفافیت در نحوه برخورد حکومتها با این مسئله، میتواند منجر به پاسخگویی این حکومتها و در نتیجه کنترل رفتار آنها در قبال این مسئله بشود.اگر چه این مسئله هم نیازمند به جنبشهای پایین به بالا و بالا به پایین توامان است.
این جزوه به بررسی روندهای شفافیت و پاسخگویی در این حوزه میپردازد، از تاثیرات اقتصادهای نو ظهور تا فسادهای ایجاد شده در پی اکتشاف منابع طبیعی جدید.
همچنین این جزوه به نقش شفافیت و پاسخگویی برای ایجاد بازارهای آلوده، سرمایه گذاری های خصوصی و تغییرات در خط مشیهای محلی در این حوزه میپردازد.

فایل PDF این جزوه را دریافت کنید:

 دریافت
حجم: 1.41 مگابایت

هر ساله کمپانی های مختلف نفت، گاز و معادن درآمد های هنگفتی را از منابع طبیعی کشورهایی نظیر کشور ها آفریقایی بدست می آورند، حال آنکه ساکنین آن مناطق هیچ بهره ای از این نعمت ندارند. این کمپانی ها با بستن قرار دادهای پنهانی در آمد های هنگفتی را برای خود رقم میزنند، چرا که تمامی این معاملات و قراردادها پنهانی و بدور از چشم مردم صورت میگیرد. در سال 2010 ارزش صادرات نفت و مواد معدنی از آفرقا 333 میلیارد دلار بوده است، یعنی چیزی نزدیک به 6 برابر ارزش صادرات محصولات کشاورزی (55 میلیارد دلار) و هفت برابر ارزش کمک های بین المللی (48 میلیارد دلار)!!! ولی سهم مردم چیزی بیشتر از فقر روز افزون و قحطی مواد اولیه زندگی نخواهد بود.

دارا بودن منابع طبیعی در هر کشوری، ممکن است که هم نعمتی برای آن کشور باشد و هم نقمت! همانطور که در این جزوه مشخص شده است، استقاده از منابع طبیعی برای پاسخ دادن به نیازهای داخلی و صادرات سوخت به باقی کشورها، یکی از مهمترین عوامل انفجار اقتصادی برای بسیاری از کشورهای در حال توسعه بود، چرا که موجب شد تا بسیاری از مردمان این کشورها از فقر نجات یابند.