اندیشکده «شفافیت برای ایران»

جمع بندی نظرات ارائه شده به چالش «همراه با مجلس» منتشر شد.

یکی از وبسایت‌هایی که در زمینه جمع‌سپاری (Crowdsourcing) فعالیت خوبی داشته است، openlaws.com است. Openlaws ارائه دهنده سرویس‌های داده‌ای-اطلاعاتی برخط حقوقی است و همچنین از اشتراک اطلاعات حقوقی با دیگر کاربران، حمایت می‌کند. ماموریت Openlaws آسان‌سازی و عادلانه ساختن دسترسی به اطلاعات برای شهروندان عادی، شاغلین و حقوقدانان است. برای این کار، Openlaws بستر اطلاعاتی نوینی، بر پایه ابتکار پدید آورده است. این پایگاه اینترنتی، اطلاعات ارزشمندی را برای کاربران خود که در سراسر اروپا گسترده شده‌اند، به ارمغان آورده است و شهروندان پانصد میلیون نفری اروپا و نیز صاحبان کسب و کار در این گستره را که جمعیتی بالغ بر بیست و یک میلیون نفر هستند، پوشش می‌دهد.

نتایج برندگان اولین چالش قانون نویسی در کشور، چالش«همراه با مجلس» اعلام شد. «همراه با مجلس»: اولین چالش مشارکت در قانون‌نویسی در مجلس شورای اسلامی است که به همت شفافیت برای ایران و حمایت دو تن از نمایندگان محترم مجلس شورای اسلامی در خرداد و تیر 1396 برگزار شد.

مجلس شورای اسلامی یکی از مهمترین نهادهایی است که وجود ناکارآمدی در آن، ضربه‌های اساسی به رشد و پیشرفت کشور وارد می‌کند. بنابراین تحقق شفافیت در این نهاد به عنوان عامل جلوگیری از ناکارآمدی، از اهمیت بسیاری برخوردار است.

مشروح مذاکرات جلسات پارلمان ها یکی از اساسی ترین اطلاعاتی است که هر پارلمان باید در اختیار مردم خود بگذارد.  بر اساس بیانیه پارلمان باز،‌ ثبت و آرشیو اطلاعات پارلمانی و ارائه آنها به راحت ترین شکل به مردم یکی از مهمترین ارکان پارلمان باز است. در این پسب به بررسی یک از وبسایتهای ارائه مشروح مذاکرات پارلمان در کانادا میپردازیم که از ویژگی های جالبی برخوردار است.

وبسایت The Linked Parliamentiary Data Project، یا LiPaD نتیجه یک پروژه از دانشگاه تورنتوی کاناداست. تعدادی از دانشجویان دکتری و فارغ التحصیلان دکتری رشته های علوم سیاسی، کامپیوتر و تاریخ در این دانشگاه با همکاری یکدیگر، تمامی اطلاعات و مشروح مذاکرات پارلمان کانادا را از سال 1901 تا به امروز به تفکیک هر سال و هر ماه و هر جلسه پارلمان در این وبسایت بارگذاری کرده اند.

این مجموعه دو هدف اصلی را دنبال میکند:

1. آرشیو و ثبت و ضبط مشروح تمامی جلسات پارلمان کانادا و بروز رسانی این سایت بلافاصله پس از برگزاری جلسه
2. ماشین خوان کردن تمامی این مشروح مذاکرات بطوری که بتوان موضوعات مختلف و حوزه های مختلفی را که نمایندگان پارلمان در رابطه با آن صحبت کرده اند را بطور بسیار پیشرفته قابل جستجو کرد.

این وبسایت برای راحت کردن دسترسی کاربران به مشروح مذاکرات سالهای مختلف، یک خط زمانی (TImeline) ایجاد کرده است تا بدین وسیله بتوان سال مورد نظر را راحت تر انتخب نمود. همانطور که در تصویر قابل مشاهده است میتوان از سال 1910 مشروح مذاکرات جلسات پارلمان کانادا را مشاهده کرد:

از ویژگی های زیبای این پروژه لینک دادن داده های اطلاعات بیوگرافی و بسیاری از اطلاعات نمایندگان با صحبتها و نطفهای نمایندگان در پارلمان است و بدین صورت میتوان موضوع مورد نظر خود را از سال 1901 تا کنون در این وبسایت جستجو کنید و تمامی نتایج موضوع مورد نظر شما که هر نماینده درباره آن صحبتی کرده است و یا آن موضوع با شخص یکی از نمایندگان مرتبط باشد را پیدا کنید.

در تصویر زیر مشروح مذاکرات جلسه 18 ژانویه سال 1910 و افرادی که در این مذاکرات حضور داشته اند و سخنرانی کرده اند را مشاهده میکنید.

... و همینطور مشاهده مشروح مذاکرات جلسات سالهای اخیر:

مشاهده مشروح مذاکرات نمایندگان در سالهای اخیر:

این اطلاعات به فرمت های گوناگون و با دیتابیس های مختلفی قابل دریافت است. رایج ترین فرمت ارائه این اطلاعات CSV میباشد ولی تمامی داده های این سایت را میتوان از GitHub و دیگر دیتابیس ها فراخوانی کرد.

از پروژه های بعدی این وبسایت افزودن مشروح مذاکرات کمیسیونهای کنگره و پارلمان کانادا و همچنین افزودن اطلاعات دموگرافیک و مشخصه های رای دهی هر حوزه به نماینده های منتخب پارلمان کانادا به این مجموعه است.

ایجاد این وبسایت برای شهروندان کانادایی نیز یک امر بسیار مبارک و جالبی بوده است بطوری که ایجاد چنین وبسایتی در منابع رسانه ای بطور گسترده ای پوشش داده شد. دو تصویر زیر را ببینید:

ایجاد چنین بستر هایی برای اطلاع رسانی مشروح مذاکرات نمایندگان مردم در پارلمانها نه تنها موجب رصد و نظارت هر چه بهتر مردم بر نمایندگانشان و عملکرد آنها خواهد شد،  بلکه زمینه بسیار مناسبی را برای ایجاد تحلیل ها و پژوهش های مختلفی در زمینه ها و حوزه های گوناگون ملی در عرصه پارلمانی ایجاد خواهد کرد.

مدلهای ارزیابی شفافیت پارلمانی، مدلهایی برای رتبه بندی و شناخت وضعیت موجود هر یک از پارلمان ها نسبت به شاخص های شفافیت پارلمانی است. بسیاری از کشورها پارلمان کشور خود را با شاخصهای موجود برای شفافیت پارلمانی سنجیده اند و یا خود شاخص هایی را برای شفافیت پارلمانی تعیین نموده اند و بر اساس آن، به شفافیت پارلمان خود نمره داده اند. در این پست به بررسی این مدلها و تجربیات کشورهای مختلف در این زمینه پرداخته ایم.

بهترین راهکار برای حل مشکل عدم حضور بین ۲۰ تا ۳۰ درصد از نمایندگان مجلس در اکثریت جلسات خانه ملت، انتشار بروز اطلاعات مربوط به حضور و غیاب آنها در قالب‌های استاندارد ارائه داده به صورت عمومی است.

یکی از محورهای شفافیت مجلس، شفافیت حضور و غیاب نمایندگان است. در صورتی که حضور و غیاب نمایندگان به اطلاع عموم مردم برسد، ضمانت حضور به موقع و حاضر بودن نمایندگان در مجلس خواهد بود. در همین راستا، با این سوال که «اهمیت حضور به موقع نمایندگان مجلس در نگاه مقام معظم رهبری چیست؟» به بیانات مقام معظم رهبری رجوع کردیم. در جستجویی که داشتیم، به بیاناتی در این رابطه برخوردیم که می‌توانید در ادامه آن‌ها را مطالعه کنید.

در مطلب پیشین به بررسی وظایف و اختیارات یک نماینده مجلس پرداختیم. در این نوشته به بررسی فرایندهای نظارتی موجود در مجلس و نقد آ‌ن‌ها و ارائه راه پیشنهادی برای نظارت بر مجلس می‌پردازیم.

مسئولیت‌پذیری و جلوگیری از بروز فساد، همواره مهم‌ترین رکن اداره یک کشور به حساب می‌آید. حال هرچه وظیفه فرد یا افرادی مهم‌تر باشد، این اهمیت بیشتر بروز و ظهور پیدا می‌کند. یکی از وظایف خطیری که در یک کشور باید به بهترین شکل ممکن صورت پذیرد، وظیفه قانونگذاری و نمایندگی در مجلس تقنین می‌باشد. در این گزارش به بررسی اختیارات و وظایف یک نماینده می‌پردازیم تا اهمیت این مسئولیت به خوبی روشن شود و سپس راهکارهایی که موجب کاهش فساد و افزایش مسئولیت‌پذیری در این سمت می‌شود را مورد بررسی قرار می‌دهیم.

پارلمان ها متشکل از نمایندگان و وکلای ملل هستند. مردم با انتخاب نمایندگانشان در پارلمان حق دارند تا از نحوه عملکرد آنان اطلاع داشته باشند. یکی از شاخص های شفافیت در پارلمان های دنیا، شاخص شفافیت در بودجه و هزینه های خود پارلمان است. اینکه هر پارلمان چه هزینه هایی داشته است. هزینه های روند های اداری، هزینه های سفرهای خارجی نمایندگان، قراردادها و ... همگی باید برای مردم مشخص و واضح باشد، تا علاوه بر جلوگیری از فساد، زمینه پاسخگویی از نمایندگان در این موضوع ایجاد شود.

عریضه‌نویسی و یا تقاضای مردم از مجلس نمایندگان سازوکاری بوده است که پیش از این مشابه آن را در کشورهایی نظیر انگلستان و آمریکا مشاهده کرده بودیم. سنت مشارکت مردم در امر حکومت و انگیزه‌ی قوی حکومت برای پاسخگویی به مردم باعث شده است تا پدیده‌ی عریضه‌نویسی اینترنتی به یکی از روش‌های مألوف برای سیاسمتداران در حکومت‌های شفاف تبدیل شود. در ادامه‌ی این گزارش سازوکار مجلس عوام کانادا در عریضه‌نویسی را مورد بررسی قرار خواهیم داد.

پارلمان ها متشکل از نمایندگان و وکلای ملل هستند. مردم با انتخاب نمایندگانشان در پارلمان حق دارند تا از نحوه عملکرد آنان اطلاع داشته باشند. یکی از شاخص های شفافیت در پارلمان های دنیا، شاخص شفافیت در بودجه و هزینه های خود پارلمان است. اینکه هر پارلمان چه هزینه هایی داشته است. هزینه های روند های اداری، هزینه های سفرهای خارجی نمایندگان، قراردادها و ... همگی باید برای مردم مشخص و واضح باشد، تا علاوه بر جلوگیری از فساد، زمینه پاسخگویی از نمایندگان در این موضوع ایجاد شود.