اندیشکده «شفافیت برای ایران»

این گزارش به صورت مشترک به وسیله ACN و SIGMA تهیه گردیده است. در این گزارش، تحلیلی ساختاریافته از اقدامات صورت گرفته در زمینه «اظهار دارایی‌ها» در اروپای شرقی و آسیای مرکزی و برخی از کشورهای عضو OECD ر اروپای غربی و آمریکای شمالی ارائه گردیده است. پیشنهادهای این گزارش برای دولتمردان کشورها و سازمان‌های بین‌المللی که در زمینه توسعه، تحول و ارزیابی سیستم‌های اظهار دارایی‌های در سطح کشوری فعال می‌باشند، مفید خواهد بود.

اعلام عمومی آراء نمایندگان مجلس وظیفه هر حکومتی محسوب می‌شود و مردم حق دارند که از آراء و تصمیمات نمایندگان خود مطلع باشند. در این گزارش مصور، نمونه‌ای از تجارب کشورهای مختلف در شفافیت آراء نمایندگان مجلس و پارلمان درج شده است.

اعلام عمومی حضور و غیاب نمایندگان مجلس وظیفه هر حکومتی محسوب می‌شود و مردم حق دارند که از وضعیت حضور نمایندگان خود مطلع باشند. در این گزارش مصور، نمونه‌ای از تجارب کشورهای مختلف در شفافیت حضور و غیاب نمایندگان مجلس و پارلمان درج شده است.

اعلام عمومی هزینه‌های نمایندگان مجلس وظیفه هر حکومتی محسوب می‌شود و مردم حق دارند که از وضعیت هزینه‌کرد نمایندگان خود مطلع باشند. در این گزارش مصور، نمونه‌ای از تجارب کشورهای مختلف در شفافیت هزینه‌های نمایندگان مجلس و پارلمان درج شده است.

پیشنهادات موجود در گزارش‌های EITI معمولا کشور را به سمت اینکه چگونه صنایع استخراجی را بهتر اداره کند راهنمایی می‌نماید. آن‌ها می‌توانند سهم مهمی در سیاست‌گذاری اصلاح و تغییر داشته باشند. به هر میزانی که به این پیشنهادات عمل شود، در میزان تاثیر اجرای EITI در حکمروایی صنایع استخراجی به طور قابل ملاحظه‌ای تاثیر می‌گذارد. در بسیاری از کشورها گزارش‌های EITI به وسیله‌ای جهت تشخیص برای برجسته‌سازی ایرادات در نظام‌های دولتی تبدیل شده است.

بنابر گزارش بانک جهانی در سال 2012، چهل و هشت کشور جهان نسبت به انتشار فهرست اموال و دارایی‌های مسئولان خود اقدام کرده بودند. در سال‌های اخیر قوانین شفافیت در کشورها، سیاستمداران را ملزم کرده است تا به منظور افزایش کارآمدی نهادهای نظارتی و جلوگیری از فساد مالی، دست به انتشار فهرستی از اموال و دارایی‌های خود و خانواده خود بزنند. بدون شک مشاهده‌ی تجربیات بین‌المللی در این زمینه راهنمای خوبی برای گسترش شفافیت مالی در کشور ما و استفاده‌ی از آن‌ها در زمینه مقابله‌ی با فساد خواهد بود. در این مطلب تلاش کرده‌ایم تا با تهیه‌ی گزارش‌های مصور انتشار فهرست اموال و دارایی‌ها به مرور تجربه‌ی جهانی در این زمینه بپردازیم.

در سال 2011 بیانیه حکومت‌باز توسط 65 کشور مورد امضا قرار گرفت که در آن دولت‌ها به اجرای تعهداتی در زمینه‌های افزایش دسترسی به اطلاعات فعالیت‌های دولت، پشتیبانی از مشارکت مدنی، پیاده‌سازی بالاترین استانداردهای صداقت حرفه‌ای در سراسر ادارات و افزایش دسترسی به فناوری‌های جدید برای شفافیت و مسئولیت‌پذیری پایبند شدند. در این مطلب، این بیانیه را به همراه مطالب دیگری همچون شاخص داده‌باز، برنامه دولت ایالات متحده در زمینه داده باز و ...، مطالعه خواهید کرد.

دولت‌ها به این عقیده رسیده‌اند که شهروندان کنجکاو می‌توانند منبع دیجیتال قدرتمندی باشند و نفس حیات‌بخشی به سیستمهای قدیمی ‌بدمند. وقتی به دولت‌ها و فناوری فکر می‌کنیم، تصویری که به ذهن می‌آید، بیشتر شبیه به کامپیوترهای سنگین و یک نوار قرمز است، نه نوآورهای زیرکانه. اما همه چیز در حال تغییر است. افرادی که لباس جین پوشیده‌اند، راه خود را به دولت باز کرده‌اند و شروع به متحول کردن همه چیز نموده‌اند.

هدف از شفافیت مالکیت، بر ملا کردن مالک نهایی یک شرکت و کنترل‌کنندگان و ذی‌نفعان آن می‌باشد. در ادبیات به این فرد «مالک منتفع» (Beneficial Owner) می‌گویند. مالک منتفع یک شرکت می‌تواند با استفاده از ساختارهای پیچیده چندلایه شرکت‌های ناشناس، تراستها، بنیادها، و سهام بی نام یا با استفاده از زنجیره ای از اشخاص ثالث که به نمایندگی از این افراد فعالیت می‌کنند، مخفی بماند.

در این بخش، 10 گام و یا توصیه را به سیاست‌گذاران، طرفداران، کاربران، سرمایه‌گذاران و سایر ذی‌نفعان در جامعه داده‌باز ارائه می‌کنیم که به اعتقاد ما می‌تواند سرآغاز تحولی عمده باشد. برای هر مرحله، چند روش اجرای صریح – روش‌هایی برای تبدیل توصیه‌های کلی به تأثیر مهم را شرح می‌دهیم. این 10 توصیه و روش‌های اجرای آن‌ها برای ارائه نسل بعدی نقشه داده‌باز هستند. این دو، درک بهتری از چگونگی برآوردن پتانسیل داده‌باز - در مناطق جغرافیایی، بخش‌ها و جمعیتی به ما می‌دهند.

موفقیت یک پروژه توسط موانع و چالش‌های پیش روی آن تعیین می‌شود. چالش‌ها خود حاصل عملکرد متغیرهای اجتماعی، اقتصادی و سیاسی متعدد هستند. علاوه بر این، ممکن است برخی از مناطق نسبت به سایر مناطق با موانع بیشتری مواجه باشند. در این مطلب به بررسی چالش‌های تأثیرگذاری داده باز می‌پردازیم.

در بررسی پروژه‌های داده‌باز در سراسر جهان، با تنوع گسترده‌ای در نتایج مواجه شدیم. برخی از کارها بهتر از سایرین بودند و برخی دیگر به‌ سادگی شکست‌ خورده بودند. Eightmaps یک مثال از چگونگی بروز عواقب ناخواسته ناشی از داده‌باز بود، اما بسیاری از نمونه‌های دیگر نیز وجود داشتند که GovLab به دلیل عدم دستیابی به یک تأثیر مهم و قابل‌ اندازه‌گیری تا این تاریخ، انتخاب نشدند. برخی از پروژه‌ها به‌خوبی در یک بعد خاص موفق عمل کردند در حالی‌ که در ابعاد دیگر با شکست مواجه شدند. برای رسیدن به پتانسیل مدنظر داده‌باز و میزان تأثیر مطالعات موردی مستقل ذکرشده در اینجا به درک بهتر – با جزئیات بیشتر - شرایط اجرایی نیل به موفقیت نیازمندیم.

تعیین تأثیر، نیازمند در نظر گرفتن تفاوت‌های ظریف و خاص است. در بسیاری از موارد، نتایج پروژه‌های داده‌باز، بیش از یک بعد از تأثیر را نشان می‌دهد. علاوه بر این، تأثیر مطالعات موردی ما بر زندگی مردم اغلب غیرمستقیم (و درنتیجه تا حدودی نامحسوس‌تر) و متأثر از تغییرات در روش تصمیم‌گیری و یا دیگر عوامل اجتماعی، سیاسی و اقتصادی گسترده است. در این نوشته به بررسی چهار روش تأثیر داده‌باز در زندگی مردم می‌پردازیم.