اندیشکده «شفافیت برای ایران»

دولت‌ها به این عقیده رسیده‌اند که شهروندان کنجکاو می‌توانند منبع دیجیتال قدرتمندی باشند و نفس حیات‌بخشی به سیستمهای قدیمی ‌بدمند. وقتی به دولت‌ها و فناوری فکر می‌کنیم، تصویری که به ذهن می‌آید، بیشتر شبیه به کامپیوترهای سنگین و یک نوار قرمز است، نه نوآورهای زیرکانه. اما همه چیز در حال تغییر است. افرادی که لباس جین پوشیده‌اند، راه خود را به دولت باز کرده‌اند و شروع به متحول کردن همه چیز نموده‌اند.

هدف از شفافیت مالکیت، بر ملا کردن مالک نهایی یک شرکت و کنترل‌کنندگان و ذی‌نفعان آن می‌باشد. در ادبیات به این فرد «مالک منتفع» (Beneficial Owner) می‌گویند. مالک منتفع یک شرکت می‌تواند با استفاده از ساختارهای پیچیده چندلایه شرکت‌های ناشناس، تراستها، بنیادها، و سهام بی نام یا با استفاده از زنجیره ای از اشخاص ثالث که به نمایندگی از این افراد فعالیت می‌کنند، مخفی بماند.

یکی از مشکلات متعارف شرکت‌ها و فعالین تجاری در ایران، موانعی است که دولتها عمدتا ناخواسته بر سر راه کسب و کار آنان ایجاد می‌نمایند. این مشکل مختص ایران نبوده و یکی از خواسته‌های برخی شرکتهای خصوصی در دنیا این است که دولتها چندان کاری به کار آنها نداشته باشد. جدای از اینکه این ادعا چقدر صحت دارد و آیا اساسا شدنی و مقدور می‌باشد یا خیر؟ می‌توان از آن به اهمیت و ظرافت سیاستگذاری‌های دولتی و لزوم همه جانبی نگری آن پی برد. در کشور انگلستان نیز، یکی از مشکلات جدی شرکت‌ها تعداد بالای قوانینی است که باید خود را با آن تطبیق دهند. در همین راستا دولت انگلیس متعهد شده است که 3000 مقررات از 6500 مقررات بررسی شده در سیاست کاهش اثرات مقررات بر کسب و کار را حذف نماید. در این نوشته به بررسی این تجربه در انگلستان می‌پردازیم.

نروژ یکی از کشورهای برتر در حوزه شفافیت و مبارزه با فساد است. از این رو بررسی تجربیات این کشور می‌‌‌‌‌‌تواند بسیار مفید و راهگشا باشد. در سلسله گزارش‌هایی به بررسی شفافیت در مدیریت شهری در کشور نروژ خواهیم پرداخت. در گزارش حاضر ساختار مدیریت کلان شهری در کشور نروژ با تاکید بر جنبه‌های شفافیت در روند اداره شهرها معرفی خواهد شد. همچنین در خصوص نحوه انتخاب ارکان مدیریت شهری و محل تامین اعتبارات و هزینه‌های عمده آن‌ها صحبت خواهد شد.

مشارکت گیری از مردم و کسب ایده ها و نظرات آنها در زمینه قانون گذاری، چندی است که در کشورهای گوناگون در حال اجراست. استفاده از خرد جمعی و دخیل کردن مردم در فرآیندی که منجر به تصویب قانونی خواهد شد که بر زندگی خود آنها موثر بوده و بر سرنوشت آنان تاثیر خواهد گذاشت، یک امر بسیار عاقلانه و البته خردمندان است. در این پست به بررسی تجربه کشور برزیل در مشارکت گیری از مردم در فرآیند قانون گذاری خواهیم پرداخت.

مسئله فلسطین، یک مسئله جهانی محسوب می‌شود که توجه بسیاری از افراد، اقشار و گروه‌های مختلف را به خود جلب کرده است. فعالان حوزه داده و مصورسازی داده‌ها نیز از این مسئله جهانی عقب نمانده‌اند. تیم Visualizing Palestine یکی از تیم‌های فعال در مصورسازی داده‌های فلسطین است. در این مطلب به معرفی سایت این تیم می‌پردازیم.

شاخص بین‌المللی داده باز ، Global Open Data Index، از سنجه‌های معتبر سنجش وضعیت باز بودن داده‌‌های حکومتی در کشورهای مختلف است. کشور عزیزمان ایران به رتبه 71 این شاخص در سال 2016 صعود کرده است؛ رشدی 46پله‌ای! اما آیا این تغییر رتبه نشان از باز شدن داده‌های حکومتی است؟ پاسخ این سوال را در ادامه مطلب بخوانید.

کمیته انتخابات آمریکا یک نهاد مستقل قاعده‌گذار (رگیولاتور)‌در زمینه‌ی مسائل مالی کمپین‌های انتخاباتی در آمریکا است که در سال 1975 توسط کنگره تاسیس شده است. وظیفه‌ی اصلی این کمیته انتشار مسائل مالی کمپین‌های انتخاباتی در راستای اجرای قوانینی همچون رعایت سقف کمک‌های مالی است.

معمولا در ایام انتخابات نقش مردم در حکومت پررنگ می‌شود و سیاستمداران قول‌های رنگینی برای جلب نظر مردم می‌دهند. در این مطلب، مروری خواهیم کرد بر مطالب وبلاگ و شش روش مشارکت مردم را بررسی خواهیم نمود. آیا مشارکت مردم در حکومت محدود به مقطعی چون مناسبت‌های ملی و یا انتخابات است؟ دیگر راه‌های مشارکت مردم در حکومت چیست؟

مشروح مذاکرات جلسات پارلمان ها یکی از اساسی ترین اطلاعاتی است که هر پارلمان باید در اختیار مردم خود بگذارد.  بر اساس بیانیه پارلمان باز،‌ ثبت و آرشیو اطلاعات پارلمانی و ارائه آنها به راحت ترین شکل به مردم یکی از مهمترین ارکان پارلمان باز است. در این پسب به بررسی یک از وبسایتهای ارائه مشروح مذاکرات پارلمان در کانادا میپردازیم که از ویژگی های جالبی برخوردار است.

وبسایت The Linked Parliamentiary Data Project، یا LiPaD نتیجه یک پروژه از دانشگاه تورنتوی کاناداست. تعدادی از دانشجویان دکتری و فارغ التحصیلان دکتری رشته های علوم سیاسی، کامپیوتر و تاریخ در این دانشگاه با همکاری یکدیگر، تمامی اطلاعات و مشروح مذاکرات پارلمان کانادا را از سال 1901 تا به امروز به تفکیک هر سال و هر ماه و هر جلسه پارلمان در این وبسایت بارگذاری کرده اند.

این مجموعه دو هدف اصلی را دنبال میکند:

1. آرشیو و ثبت و ضبط مشروح تمامی جلسات پارلمان کانادا و بروز رسانی این سایت بلافاصله پس از برگزاری جلسه
2. ماشین خوان کردن تمامی این مشروح مذاکرات بطوری که بتوان موضوعات مختلف و حوزه های مختلفی را که نمایندگان پارلمان در رابطه با آن صحبت کرده اند را بطور بسیار پیشرفته قابل جستجو کرد.

این وبسایت برای راحت کردن دسترسی کاربران به مشروح مذاکرات سالهای مختلف، یک خط زمانی (TImeline) ایجاد کرده است تا بدین وسیله بتوان سال مورد نظر را راحت تر انتخب نمود. همانطور که در تصویر قابل مشاهده است میتوان از سال 1910 مشروح مذاکرات جلسات پارلمان کانادا را مشاهده کرد:

از ویژگی های زیبای این پروژه لینک دادن داده های اطلاعات بیوگرافی و بسیاری از اطلاعات نمایندگان با صحبتها و نطفهای نمایندگان در پارلمان است و بدین صورت میتوان موضوع مورد نظر خود را از سال 1901 تا کنون در این وبسایت جستجو کنید و تمامی نتایج موضوع مورد نظر شما که هر نماینده درباره آن صحبتی کرده است و یا آن موضوع با شخص یکی از نمایندگان مرتبط باشد را پیدا کنید.

در تصویر زیر مشروح مذاکرات جلسه 18 ژانویه سال 1910 و افرادی که در این مذاکرات حضور داشته اند و سخنرانی کرده اند را مشاهده میکنید.

... و همینطور مشاهده مشروح مذاکرات جلسات سالهای اخیر:

مشاهده مشروح مذاکرات نمایندگان در سالهای اخیر:

این اطلاعات به فرمت های گوناگون و با دیتابیس های مختلفی قابل دریافت است. رایج ترین فرمت ارائه این اطلاعات CSV میباشد ولی تمامی داده های این سایت را میتوان از GitHub و دیگر دیتابیس ها فراخوانی کرد.

از پروژه های بعدی این وبسایت افزودن مشروح مذاکرات کمیسیونهای کنگره و پارلمان کانادا و همچنین افزودن اطلاعات دموگرافیک و مشخصه های رای دهی هر حوزه به نماینده های منتخب پارلمان کانادا به این مجموعه است.

ایجاد این وبسایت برای شهروندان کانادایی نیز یک امر بسیار مبارک و جالبی بوده است بطوری که ایجاد چنین وبسایتی در منابع رسانه ای بطور گسترده ای پوشش داده شد. دو تصویر زیر را ببینید:

ایجاد چنین بستر هایی برای اطلاع رسانی مشروح مذاکرات نمایندگان مردم در پارلمانها نه تنها موجب رصد و نظارت هر چه بهتر مردم بر نمایندگانشان و عملکرد آنها خواهد شد،  بلکه زمینه بسیار مناسبی را برای ایجاد تحلیل ها و پژوهش های مختلفی در زمینه ها و حوزه های گوناگون ملی در عرصه پارلمانی ایجاد خواهد کرد.

پایگاهی که توسط سازمان جامعه مدنی، موسسه باز (Open Institute) باهدف پرداختن به مسائل مربوط به عدم شفافیت در دولت در بخش‌های خصوصی و عمومی، ترویج پاسخگویی گروهی و شفافیت با ارائه بینش به شهروندان، روزنامه‌نگاران و فعالان مدنی نسبت به روابط، ارتباطات (و تا حدی پویایی) کسانی که درون و اطراف عرصه عمومی فعالیت دارند، راه‌اندازی شد. به‌عنوان یک مطالعه موردی، نمایانگر چالش پیش روی طرح‌های داده‌باز برای تولید آگاهی کافی و استفاده لازم جهت دستیابی به تأثیر است.

همه می‌دانیم که نامزد شدن در انتخابات و تبلیغ برای پیروزی در رقابت انتخاباتی،‌ لاجرم به پول نیاز دارد. هر نامزد انتخاباتی از راه‌های مختلفی اقدام به تأمین هزینه‌های انتخاباتی کرده و تلاش می‌کند تا بتواند با جمع‌آوری هرچه بیشتر سرمایه،‌ تبلیغات بیشتر و موثرتری داشته باشد. اما این پول‌ها از کجا می‌آیند و چگونه هزینه می‌شوند؟ این "حق" رأی دهندگان است که بدانند نامزد مورد نظرشان چگونه هزینه تبلیغات خود را تهیه و چگونه آن را هزینه می‌کنند. در این مطلب به بررسی تجارب اعلام عمومی هزینه‌های انتخاباتی در کشورهای شیلی، هند، لتونی، فیلیپین و ایالات متحده می‌پردازیم.

چندی است که زمزمه‌های مثبتی از مباحث مربوط به شفافیت در کشورمان شنیده می‌شود که طبعا اجرایی کردن آنها بسترسازی‎های مربوطه را می‌طلبد. با نگاهی به تجربه کشورهای برتر دنیا در عرصه شفافیت، یک پیش نیاز اجرایی مشترک در تمامی برنامه‌های ایجاد شده برای استفاده یا نظارت همگانی وجود دارد: احراز هویت. احراز هویت در دنیای حقیقی به وسیله کارت شناسایی عکس‌دار مثلا کارت ملی انجام می‌شود. اما بستر غالب فعالیت‌های مرتبط با شفافیت در دنیای امروز، فضای مجازی است که احراز هویت کاربران در آن، سنگ بنای ارائه همه خدمات مرتبط است. در واقع موضوع بسیار ساده و روشن است: تا هویت شخص در فضای مجازی (مثلا شخص درخواست دهنده، رای دهنده، ثبت‌نام کننده یا اظهار کننده) مشخص و "شفاف" نباشد، نمی‌توان سرویسی برای افزایش شفافیت در جامعه ارائه کرد.