اندیشکده «شفافیت برای ایران»

گام‌های اولیه‌ی مبارزه با فساد رعب‌آور به نظر می‌رسند. فساد نه تنها مسئله پیچیده‌ای است، بلکه موضوعی پر از واژگان فنی بوده و علم در آن به طور قابل توجهی رشد کرده است. این مطلب به برخی مفاهیم پایه در این حوزه می‌پردازد.

تجارب بین‌المللی زیادی در زمینه شفافیت نظام‌های شورایی وجود دارد. در چند پست به بررسی تجارب بین‌المللی در زمینه شفافیت شوراهای شهر می‌پردازیم.

هرساله دولت‌ها میلیاردها دلار وجوه مالیات‌دهندگان را جمع‌آوری و هزینه می‌کنند و شهروندان این حق را دارند که بدانند دولت پول آن‌ها را چگونه جمع‌آوری و به چه نحوی مصرف می‌کند. در راستای توانمندسازی شهروندان برای آگاهی از اینکه دولت‌هایشان چگونه دارایی‌های آنان را جمع‌آوری و مصرف می‌کنند، آن‌ها نیازمند دسترسی به این گزارش‌‏های بودجه هستند. شفافیت مالی، مباحثات آگاهانه‏‌تر سیاست‏گذاران و مردم را دررابطه با طراحی و نتایج سیاست‌های مالی ممکن می‌سازد و درنتیجه، پاسخ‎گویی در قبال اجرای آن‌ها را ایجاد می‌کند.

تجارب بین‌المللی زیادی در زمینه شفافیت نظام‌های شورایی وجود دارد. در چند پست به بررسی تجارب بین‌المللی در زمینه شفافیت شوراهای شهر می‌پردازیم.

احمد توکلی اعتقاد دارد برای ایجاد شفافیت، راهی جز استفاده از ظرفیت مردمی برای نظارت بر رفتار مسئولان و مبارزه با فساد اقتصادی نداریم. وی می‌گوید یک بازرس دولتی را می‌توان با پول خرید یا تهدید کرد، اما عموم مردم اینگونه نیستند.

در این بخش به معرفی محورهای شفافیت جلسات شورایی می‌پردازیم.

تارنمای اینترنتی Decide Madrid طراحی شد تا «کانال‌هایی را برای مشارکت عموم مردم در تصمیم‌گیری دموکراتیک باز کند». در کنار این پلتفرم، «دفاتر خدمات شهروندان» در سراسر شهر مادرید نیز وجود دارد و ساکنان می‌توانند مشارکت حضوری را به جای مشارکت آنلاین انتخاب کنند.

در مورد ضرورت بحث شفافیت شورای شهر بایستی گفته شود که جریان شفافیت شورای شهر تنها شفافیت شورای شهر نیست، بلکه این موضوع می‌تواند دروازه شفافیت کشور در عرصه‌های مختلف باشد، زیرا قالب انبوهی از نظاماتی که در کشور داریم قالب کمیسیونی و شورایی است و چنانچه یک نمونه موفقی در کشور ایجاد شود می‌تواند به سمت سایر نهادها گسترش پیدا کند.

بسیاری از متون قانونی که در کشور تصویب می‌شوند، نقص‌های مختلفی دارند. نقص‌هایی که در بسیاری از موارد نه تنها منجر به اجرا نشدن قانون می‌شود، بلکه در برخی موارد فرصتی را فراهم می‌کند که از آن قانون سوءاستفاده شده و نتیجه‌ای مخالف با هدف قانون‌گذار داشته باشد. اما راه‌حلی که به ذهن می‌رسد این است که از نخبگان برای تهیه متون قانونی استفاده کرد.

در اینکه شفافیت مفید است و فساد را کاهش و بهره‌وری را افزایش و فضای کسب و کار را بهتر و زمینه سرمایه‌گذاری را مطلوب‌تر می‌کند، تردیدی نیست. اما شفافیت بودجه‌ای، به دلیل اینکه مهمترین سند مالی کشور به شمار می‌رود ، اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. مهمترین دلیل شفاف‌سازی بودجه، مفاهیم مرتبط با اقتصاد سیاسی است.

یکی از کارآمدترین روش‌ها برای مقابله با فساد در عرصه مدیریت شهری [شورای شهر و شهرداری] و احیا و ارتقا سطح اعتماد متقابل مردم و شورای شهر بهره‌گیری از ابزارهای شفافیت است. این روش با کمترین هزینه می‌تواند علاوه بر ایجاد مزایای اقتصادی بالا و کاهش هزینه مبادله، موجب ارتقا سطح اعتماد متقابل مردم و مدیریت شهری شود. ایجاد کنترل و نظارت عمومی بر فرآیندهای مدیریت شهری و عملکرد شورا نیز از دیگر مزایای کلیدی طرح حاضر است.

اخیرا معاونت حقوقی ریاست جمهوری طی اقدامی تحسین‌برانگیز، متن پیش‌نویس لایحه بسیار مهم «مدیریت تعارض منافع در خدمات عمومی» را به صورت عمومی منتشر کرده است تا از نخبگان برای اصلاح و تقویت آن کمک بگیرد. در همین راستا، شفافیت برای ایران متن پیش‌نویس لایحه مذکور را به همراه مطالبی برای آشنایی بیشتر نخبگان و عموم مردم با تعارض منافع منتشر کرده است که در ادامه مطلب قابل مطالعه است.

مجلس به‌عنوان قوه ناظر و قانونگذار مهم‌ترین نهادی است که می‌تواند در مبارزه با فساد و ناکارآمدی نقش ایفا کند. اما لازمه ایفای این نقش، عاری شدن مجلس از فساد و ناکارآمدی است که تحقق این مهم صرفاً از طریق نظارت عمومی و شفافیت حاصل خواهد شد.