اندیشکده «شفافیت برای ایران»

متن پیش‌رو، پیش‌نویس اولیه‌ای برای سیاست‌ داده‌باز در شهرداری‌های کشور می‌باشد. در این سند به ابعاد مختلف یک سیاست از استقرار پورتال تا فرآوری آن توجه شده و به تبیین آن‌ها می‌پردازد.

بروز فساد در مجلس به عنوان نهادی که در رأس امور قرار دارد و باید ناظر بر حسن اجرای قانون باشد، بدترین نوع فساد است. راه پیشگیری از این عارضه، پاسخگو بودن نمایندگان در برابر مردم است که لازمه آن ایجاد شفافیت و فراهم آوردن امکان نظارت عمومی خواهد بود.

اولین نشست تخصصی در خصوص ارزیابی لایحه مدیریت تعارض منافع در خدمات عمومی در تاریخ 5 مردادماه با حضور کارشناسان، مسئولان و اساتید دانشگاه در مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست جمهوری برگزار شد.

شفافیت عملکرد نمایندگان مجلس شورای اسلامی باعث تحقق نظارت عمومی و افزایش کارایی مجلس شورای اسلامی خواهد شد. این شفافیت می‌تواند با قانون‌گذاری و یا به صورت داوطلبانه توسط نمایندگان مجلس شورای اسلامی آعاز شود. داوطلبانه بودن این اقدام کار پسندیده‌ای است که می‌تواند این امر را تسریع و فرهنگ‌سازی کند.

چندی پیش بانک مرکزی در راستای شفاف‌سازی اقدام به انتشار فهرست «دریافت‌کنندگان ارز به نرخ رسمی» و «واردکنندگان خودرو با ارز رسمی» کرد. این اقدام با این‌که گزینشی و ناقص صورت گرفت با این‌حال جای تشکر دارد اما امیدواریم در آینده اقدامات تحت عنوان «شفاف‌سازی» و «شفافیت» به صورت استاندارد و صحیح صورت گیرد.

پایگاه اطلاعات قراردادهای کشور با دستور ریاست جمهوری در تاریخ ۱۳۹۵/۴/۱ راه‌اندازی گردید و از تاریخ فوق برخی دستگاه‌های اجرائی قراردادهای خود را به تدریج در پایگاه قراردادهای کشور ثبت می‌کنند. اما با گذشت زمان اشکالات این سامانه نمایان می‌شود. اگر از این بگذریم که نحوه‌ی انتشار اطلاعات در این سامانه با استانداردهای مطرح در دنیا فاصله‌ی بسیار دارد، اشکالات پایه‌ای در انتشار اولیه‌ی اطلاعات دارد که مردم و رسانه‌ها را از استفاده از این سامانه محروم نموده است. در این گزارش سعی می‌کنیم اشکالات این سامانه را مرور کنیم.

آقای حاجی دلیگانی، نماینده محترم مجلس شورای اسلامی، طی اقدامی قابل تقدیر برای اولین بار در کشور، اطلاعات حضور و غیاب خود در صحن علنی مجلس را جهت انتشار در اختیار مجموعه شفافیت برای ایران قرار دادند.

بی‌اطلاعی مردم و حتی نخبگان ازآنچه در مجلس می‌گذرد باعث کاهش کیفیت تصمیمات و قوانین شده است. در سایه عدم شفافیت مجلس از زیر بار مسئولیت‌های مهم خود شانه خالی می‌کند و هیچ‌وقت در برابر تصمیمات گرفته یا نگرفته خود پاسخگو نیست.

مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست جمهوری گزارش توجیهی پیش‌نویس لایحه شفافیت را منتشر کرده است که در آن به بررسی مفهوم شفافیت، مبانی و توجیهات شفافیت، بررسی شفافیت در نظام‌های حقوقی فرانسه و آمریکا، آسیب‌ها و راهکارهای حمایت از شفافیت در نظام حقوقی ایران و بررسی الزامات شفافیت در حوزه‌های خاص می‌پردازد. 

مجلس شورای اسلامی وظیفه ی خطیر قانون‌گذاری و جهت‌دهی و ریل‌گذاری برای کشور به سمت صحیح را دارد. باید توجه داشت که مجلس از نمایندگانی تشکیل شده است که هر کدام از آنها براساس یک نظام فکری و ذهنی تصمیم‌گیری می کنند و این تصمیمات در مجموع، منجر به جهت گیری مجلس می شود. لذا اگر بتوان موانع تصمیم‌گیری صحیح نمایندگان را شناسایی کرد، می توان در جهت اصلاح آن و در نتیجه بهبود عملکرد مجلس گام برداشت.

در حوزه آب، با تلاش مدیران و کارشناسان، حجم بسیار زیادی از آمار، گردآوری و انبوهی از اطلاعات متنوع تولید می‌شود که به رغم توسعه اینترنت و تحولات فناوری ارتباطات در سال‌های اخیر، انتشار این اعداد و ارقام و گزارش ها نسبت به سالیان دور تغییر محسوسی نکرده است.

قانون مالیات‌های مستقیم که در 31 تیرماه 1394 به عنوان قانون اصلاحی جایگزین قانون سابق شد، توانسته است برخی موادرویه‌های مالیاتی را به روز نماید و تغییرات مهمی ایجاد کند. اما متاسفانه هنوز این قانون اجرایی نشده است.

تعارض منافع مهمترین ریشه فساد است. به همین دلیل برای پیشگیری و مبارزه با فساد باید تعارض منافع را کنترل و مدیریت کرد. البته شناخت مصادیق تعارض منافع، اولین گام برای مدیریت صحیح آن است. تعارض منافع هنگامی پراهمیت‌تر می‌شود که در نهادی اتفاق بیافتد که مستقیما با جان و سلامتی مردم در ارتباط است.