اندیشکده «شفافیت برای ایران»

به طور کلی باید بگوییم که در کشور ما در مورد مبارزه با فساد فقط حرف زدیم، در حالی که ابتداییات مقابله با فساد در کشور وجود ندارد. فهم مردم و بسیاری از مسئولین مبارزه با فساد، به معنای کشف فساد و مجازات مفسد است، در حالی که باید پیشگیری کرد از بروز فساد و این اصل مبارزه با فساد است. این ماجرا هم حرف و شعار نیست و ابزارهای مهم و کارآمد و ساده‌ای برای آن وجود دارد که مهم‌ترینش شفافیت است، چرا که شفافیت دریچه نظارت مردمی و عمومی و در نتیجه امر به معروف و نهی از منکر حکومت را امکان‌پذیر می‌کند. در این نوشته به بررسی برخی مفاهیم مرتبط با شفافیت می‌پردازیم.

در سومین و آخرین قسمت از مجموعه مطالب معرفی شاخص جهانی داده باز، به معرفی 15 دیتاست مختلفی که در این شاخص مورد ارزیابی قرار می‌گیرد، می‌پردازیم.

شفافیت در انتخابات، ضروری‌ترین مکمل هر انتخاباتی است؛ به صورتی که تحقق آن می‌تواند انتخابات را هموشمند ساخته و باعث شود تا افراد شایسته انتخاب شوند. در همین راستا، ما در «شفافیت برای ایران» تعدادی عکس‌نوشته تولید کرده‌ایم که در ادامه تقدیم شما می‌شود.

ایده اصلی استفاده از پلتفرم برای ارائه خدمات دولتی، از بخش خصوصی، مخصوصا کسب و کارهای اینترنتی اخذ شده است. معرفی کنندگان این ایده معتقدند که به کارگیری تفکر پلتفرمی موجب تحول در رویکرد دولت به خدمات عمومی و در نتیجه بهبود کیفیت خدمات دولتی و در عین حال کاهش هزینه خواهد بود. در بخش پنجم از سلسله مباحث دولت به مثابه بستر، به معرفی تفکر پلتفرمی خواهیم پرداخت و درسهایی از کسب و کارهای اینترنتی جهت استفاده در دولت را مرور خواهیم کرد.

اگر تاریخچه قانونی کشورهایی که در عرصه شفافیت پیشتازند را بررسی کنیم، اغلب به قانونی تحت عنوان آزادی اطلاعات برمی‌خوریم. قانونی که در آن، حق دسترسی عموم مردم به اطلاعات حاکمیت به رسمیت شناخته شده و مردم می‌توانند با ارسال درخواست، آن اطلاعات را در اختیار داشته باشند. در کشور ما نیز این قانون تحت عنوان «انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات» وجود دارد.

داده‌ی حکومتی باز همانند هر پدیده‌ی دیگر، خالی از خطر یا آسیب نیست، لذا شایسته است تا در مقام سیاست‌گذاری، آن موارد شناسایی و در مدیریت آن‌ها به خوبی تدبیر شود. در این مطلب با بهره‌مندی از برترین پژوهش‌های علمی، مروری بر خطرات یا آسیب‌های داده حکومتی باز خواهیم داشت.

از جمله موارد آسیب‌زا در فضای سیاسی- رسانه‌ای کشور پیرامون کلان‌حوزه‌ی شفافیت، نام بردن از اتفاقات مختلف خوب یا بد ذیل عنوان کلی شفافیت است. حال آن‌که شفافیت خود به مثابه‌ی یک‌ کلان‌حوزه در بردارنده‌ی مؤلفه‌ها، بخش‌ها و روش‌های مختلفی است که آگاهی از آن‌ها برای فعالین‌ شفافیت، ضروری است. شناخت روش‌های مختلفی چون شفافیت ساختاری، افشاگری و گزارشگری تخلف برای فعالین حوزه‌ی شفافیت در سراسر کشور و البته عموم مردم برای تشخیص سره از ناسره در فضای ناشفاف و غبارآلود رسانه‌ای کشور ضرورتی انکار ناشدنی است. با توجه به سوالات پرتکرار فعالان محترم شفافیت در گروه تلگرامی مجمع شفافیت برای ایران، بر آن شدیم در یادداشت مختصری ضمن مرور تعاریف سه‌گانه‌ی «شفافیت»، «افشاگری» و «گزارشگری تخلف» مهم‌ترین شباهت‌ها و تفاوت‌های این سه را در 8 محور برشماریم. توجه داشته باشید استفاده‌ی غلط و نابجا از مفاهیم سه‌گانه‌ی زیر در مواجه شدن با مسائل و مصادیق مختلف، موجب خسارت و از بین رفتن بار اجتماعی مفهوم درست و صحیح شفافیت خواهد شد و اثرگذاری آن را از بین خواهد برد. از شما فعالین محترم جبهه‌ی شفافیت دعوت می‌کنیم ضمن مطالعه و دقت در مختصر پیشرو، با نظرات، پیشهادات و انتقادات خود چون همیشه یاری‌گر ما در بهبود مطالب ارائه شده باشید.

زمین از جمله نهاده‌هایی در اقتصاد است که تولید نمی‌شود و امکان واردات آن هم وجود ندارد. اگر روزی زمین گلوگاه پیشرفت کشور شود و زمین‌خواری هم با همین روند ادامه داشته باشد، می تواند اقتصاد را بسیار گران و تا مرز فلج شدن پیش ببرد. در این نوشته ضمن مرور مشکل زمین‌خواری، راه‌حل‌های مقابله با آن را هم بررسی خواهیم کرد.

«مشروعیت من و شما وابسته به مبارزه با فساد، تبعیض و نیز عدالت‌خواهی است. این، پایه مشروعیت ماست. الان درباره مشروعیت حرف‌های زیادی زده می‌شود، بنده هم از این حرف‌ها بلدم؛ اما حقیقت قضیه این است که اگر ما دنبال عدالت نباشیم، حقیقتاً من که این‌جا نشسته‌ام، وجودم نامشروع خواهد بود؛ یعنی هرچه اختیار دارم و هرچه تصرّف کنم، تصرّف نامشروع خواهد بود؛ دیگران هم همین‌طور. ما برای عدالت و رفع تبعیض آمده‌ایم.»  حضرت امام خامنه ای، بیانات در دیدار رئیس‌جمهور و اعضای هیأت دولت‌ سال 82، در این پست سند پیشنهادی "سیاست های مبارزه با فساد در جمهوری اسلامی ایران" را معرفی خواهیم کرد.

پیشرفت‏های تکنولوژیک در دهه‏‌های اخیر، دولت را نیز بی‌نصیب نگذاشته است. با پیشرفت‏های اخیر فناوری اطلاعات و ارتباطات شامل وب 2.0 و وب 3.0 و همچنین شبکه‌های اجتماعی و سیستم‏های موبایل، امکان تغییر رابطه یک سویه از دولت به مردم به رابطه متقابل و همکاری مردم و دولت فراهم شده است. در بخش چهارم از سلسله مباحث دولت به مثابه بستر به بررسی نقش فناوری‌های نوین اطلاعات و ارتباطات در شکل‌گیری دولت به مثابه بستر خواهیم پرداخت.

دکتر مهدی ثنائی، بناینگذار و مدیر موسسه‌ی شفافیت برای ایران، در قسمت ششم انتخابات لایو، از شفافیت در انتخابات می‌گوید. او در این برنامه،‌ ضمن مرور مهم‌ترین محورهای شفافیت انتخابات، به چرایی لزوم توجه به شفافیت در عرصه‌ی انتخابات اشاره می‌کند.

شاخص بین‌المللی داده باز ، Global Open Data Index، از سنجه‌های معتبر سنجش وضعیت باز بودن داده‌‌های حکومتی در کشورهای مختلف است. کشور عزیزمان ایران به رتبه 71 این شاخص در سال 2016 صعود کرده است؛ رشدی 46پله‌ای! اما آیا این تغییر رتبه نشان از باز شدن داده‌های حکومتی است؟ پاسخ این سوال را در ادامه مطلب بخوانید.