اندیشکده «شفافیت برای ایران»

مجلس شورای اسلامی در اقدامی شایسته‌ی تقدیر و در ششمین گام در جهت شفافیت، اقدام به انتشار اطلاعات «حضور و غیاب نمایندگان در صحن علنی و کمیسیون‌های تخصصی» و «میزان مشارکت در رأی‌گیری‌های جلسات علنی» فروردین ماه نمایندگان مجلس کرده‌ است. این گزارش مربوط به حدود یک سوم نمایندگان مجلس شورای اسلامی است که به صورت داوطلبانه موافقت خود با انتشار اطلاعاتشان از خبرگزاری «خانه ملت» را اعلام کرده‌ بودند.

پرفسور «لوییس فون‌آن»، از ایده جمع‎سپاری برای ترجمه محتوای صفحات وب استفاده کرد. «دولینگو» یک بســتر رایگان آموزش زبان است که از کاربران در قبال آموزشی که می‌بینند، هیچ هزینه‌ای دریافت نمی‌کند و پس از مراحل ابتدایی آموزش، محتوای صفحات وب را به عنوان تمرین ترجمه در اختیار کاربران نرم‌افزار قرار می‌دهد.

فرآیند تصویب، اجرا و اصلاحات بعدی یک قانون از جمله قانون مدیریت خدمات کشوری در کشور ما روند شفافی ندارد، به همین دلیل بسیاری از مشکلات این‌گونه قوانین یا دیده نمی‌شوند یا به دلیل منافع شخصی به آن‌ها توجه نمی‌شود.

سایت «99design» پلتفرمی برای برقراری ارتباط بین نیازمندان طرح گرافیکی و بیش از 957هزار طراح فراهم کرده است. مشتریان سفارش خود را اعلام می‎کنند و مسابقه آغاز می‌شود. در نهایت از میان همه طرح‌های ارسال شده، طرح مطلوب خود را انتخاب و از آن استفاده می‌کند.

«کرودمد» سایتی را طراحی کرد که شامل دو بخش بود. بیمارانی که پرونده‎های پزشکی خود را بارگزاری می‎کردند و پزشکان، متخصصان و علاقمندانی که پرونده ها را بررسی می‎کردند. خواهر کرودمد پس از سه سال بیماری، به عنوان اولین بیمار در سایت ثبت شد و خیلی زود با کمک جمع‎سپاری، بیماری‎اش تشخیص داده شد.

یکی دیگر از اشکال تعارض منافع، «مالکیت یا دارا بودن سهام شرکت خصوصی از سوی مقامات دولتی» است که می‌تواند زمینه‌ساز بروز فساد شود. این مقامات ممکن است از مدیران تا کارکنان بخش دولتی را شامل شود. در زمینه‌ی سهام‌داری کارکنان دولت، قوانینی وجود دارد که پیش از ورود به بحث تعارض منافع ناشی از مالکیت یا دارابودن سهام شرکت‌های خصوصی، بهتر است این قوانین مرور شوند.

یکی از ابزارهای مهم حکمرانی، نظام مجوز دهی است. هر شهروندی برای شروع کسب و کار خود باید به مراکزی جهت اخذ مجوزهای لازم رجوع کند. بسیاری از کشورها این فرایند را در بستری شفاف و با سیستمی واحد و الکترونیکی انجام می­دهند. در واقع نظام مجوز دهی گلوگاهی است که عدم شفافیت آن می­تواند روزنه­ای برای فسادهای بزرگ باشد. در ایران نیز  چند سال اخیر این امر مورد توجه وزارت اقتصاد قرار گرفته و مرکز ملی مطالعات، پایش و بهبود محیط کسب و کار و همچنین هیئت مقررات زدایی در پروژه­های مختلفی درصدد بهینه سازی نظام مجوزدهی کشور بوده و سامانه­هایی را به همین منظور ایجاد کرده­اند.

بحث شفافیت آرای نمایندگان مجلس شورای اسلامی برای عموم مردم به‌عنوان موکلان نمایندگان، از مهم‌ترین شاخص‌های شفافیت پارلمانی است، که چندیست در مجلس شورای اسلامی و کمیسیون آیین‌نامه داخلی مجلس در حال بحث و بررسی است و رسانه‌ها و افکارعمومی منتظر نتیجه‌ی این بررسی‌ها هستند.

هر اعتراض یا پیشنهاد بعد از ثبت در سامانه‌ای مشخص، اگر بتواند در یک ماه، صدهزار تأیید و امضای مردمی جمع کند، مقامی رسمی باید به آن مشکل پاســخ قابل قبولی بدهد یا اینکه اصلاح قوانین مرتبط با آن باید در دستور کار قرار بگیرد.

چندی پیش در اقدامی قابل‌تقدیر و به دنبال عزم هیئت دولت در مبارزه با فساد، پیش‌نویس لایحه شفافیت به همت مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست‌جمهوری تدوین‌شده و پس از چند ویراست اصلاحی در قالب 79 ماده، در دسترس عموم قرار گرفت. پیش‌نویس این لایحه را می‌توان اولین اقدام مستقل و مستقیم در حوزه تقنین شفافیت دانست که بررسی تحلیلی مفاد آن ضمن تبیین نقاط قوت و ابتکارات حقوقی موجود در لایحه، فرصت‌های بهبود و تقویت آن را فراهم می‌آورد.

از ویژگی‌های بارز این گزارش، ارائه ترجمه مهمترین اسناد پارلمان اروپا در زمینه بررسی نحوه شفافیت آراء و روش‌های مختلف رأی‌گیری در کشورهای مختلف اروپایی است.

نکته مهم این طرح در بند «ج» ماده ۶ است که بیان می­دارد: «پرداخت ۵٪ تا ۲۰٪ از منافع مکتسبه ناشی از کشف فساد گزارش ­شده به مطلعینی که اطلاعات خود را برای پیشگیری، کشف یا اثبات جرم و همچنین شناسایی مرتکب، در اختیار شورا قرارداده‎­اند، تعلق خواهد گرفت».

فهرست ۹۳ کشور دنیا بر اساس میزان شفافیت بودجه برای اولین‌بار به صورت داده‌نما توسط اندیشکده «شفافیت برای ایران» منتشر گردیده است.