اندیشکده «شفافیت برای ایران»

کامبوج طی 10 سال گذشته شاهد پیشرفت­‌های چشمگیری در شرایط سیاسی، اقتصادی و اجتماعی خود بوده است. در طی این سال‎ها این کشور به سال‎ها جنگ داخلی پایان داد، رشد اقتصادی حداقل 7 درصدی در سال را تجربه کرد و شاخص سلامت و آموزش، به خصوص برای کودکان را بهبود داد. با این وجود، ضعف­‌های اساسی در نهادهای سیاسی کامبوج وجود دارند که توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی آن را محدود می­‌کند. این ضعف­‌ها عبارتند از افزایش ابهام در تصمیم­‌گیری و فقدان اطلاعات مربوط به تلاش‌های مختلف در زمینه توسعه در کشور. برنامه توسعه باز کامبوج (ODC) به خاطر تمایل به بررسی این مسائل به‌وجود آمد. هدف این برنامه، «فراهم کردن دسترسی به اطلاعات فعلی و تاریخی درباره روندهای توسعه کامبوج در پلتفرم  داده ­باز آنلاین است که داده موجود را از منابع دولتی مختلف جمع‌­آوری کند».

مدیریت بحران همواره یکی از چالش‌های اصلی کشور ما در برخورد با حوادث پیش‌بینی نشده بوده است. اما با استفاده از تجارب جهانی می‌توان مدیریت بحران را ارتقاء داد.

شفافیت در پارلمان باعث می‌شود تا نمایندگان با قرار گرفتن در انظار عمومی، پاسخگوی عملکرد خود باشند. برای مثال فرض کنید بتوانید با رجوع به یک سایت، آراء نمایندگان که رأی موافق و مخالف به برجام داده‌اند را ببینید. در همین راستا به بررسی میزان شفافیت کنگره آمریکا با محوریت طرح ضد ایرانی s.772 می‌پردازیم.

مدیریت بحران همواره یکی از چالش‌های اصلی در بلایای طبیعی و حوادث پیش‌بینی نشده در کشور ما بوده است. یکی از کارهایی که می‌تواند مدیریت بحران‌ها را ارتقاء دهد، استفاده از شفافیت، داده باز و جمع‌سپاری است. آقای ملک‌نژاد، از کارشناسان شفافیت برای ایران، در برنامه پایش که در تاریخ 28 آبان‌ماه به روی آنتن رفت، به بررسی شفافیت و جایگاه آن در مدیریت بحران پرداخت.

هر حکومتی جهت دستیابی به اقتصادی باثبات، کارآمد و پویا، باید توانایی رصد، برنامه‌ریزی و اجرای برنامه‌های حوزه اقتصادی را داشته باشد. رصد، برنامه‌ریزی و اجرا به انحای مختلف به مقوله خطیر شفافیت فضای اقتصادی گره خورده است. به‌عبارت دیگر شفافیت اطلاعات اقتصادی از مقدمات و مقومات حصول هر یک از این سه موضوع می‌باشد. 

بعد از رخداد دو زلزله ویرانگر در سال 2015، نپال با فرآیندهای طولانی و پرهزینهِ امدادرسانی و بازسازی مواجه شد. فعالان داده ­باز نپال به‌دنبال روش‌­هایی برای جمع‌­سپاری و استفاده از داده ­باز به منظور شناسایی ضروری­‌ترین نیازهای شهروندان، هدف‎گیری مؤثر عملیات امداد و اطمینان از رسیدن کمک مالی به افراد نیازمند بودند.

معدن و صنایع استخراجی یکی از حوزه‌های مهم تولیدی کشور محسوب می‌شود که علاوه بر تأمین مواد اولیه بسیاری از صنایع، در رشد درآمد کشور نیز تأثیر بسیاری دارد. وقوع فساد در این حوزه و ناکارآمد بودن آن علاوه بر آسیب رساندن به اقتصاد کشور می‌تواند بسیاری از منابع را هدر داده و محیط زیست را نیز تخریب کند.

پدیده «درب گردان»، به معنای جابجایی مقامات دولتی به بخش خصوصی و بالعکس می‌باشد که منافع و مضراتی دارد و نیاز به مدیریت دارد. این پدیده، علی‌الخصوص در اثر گسترش خصوصی‌سازی در کشورمان تشدید یافته است و در دنیا نیز اخیراً و بعد از بحران مالی 2008 میلادی توسط اندیشمندان حوزه‌های اقتصادی و سیاسی بیشتر مورد توجه قرار گرفته است و مطالعات زیادی در این زمینه صورت گرفته است. این پدیده در حوزه‌های مختلف و کشورهای مختلف مشاهده می‌شود و بخش مالی از جدی‌ترین حوزه‌هایی است که درب‌گردان در آن اتفاق می‌افتد و منجر به بروز مسائل و مشکلاتی ازجمله فساد می‌شود.

در کلمبیا، مانند بسیاری از کشورهای دیگر، تاثیرات تغییر آب و هوا کاملا مشهود است. یکی از بخش­‌هایی که به شدت تحت تاثیر این تغییر آب و هوا قرار گرفته، بخش کشاورزی است. در این بخش، تغییرات پیش‌بینی نشده آب و هوا و دوره‌­های خشکسالی گسترده، چالش‌های جدی برای مزارع کشور ایجاد کرده است، مخصوصا مزارعی که کوچک هستند و مالک مستقل دارند. پروژه Aclimate Colombia یک مشارکت بین بخشی است که توسط مرکز بین‌­المللی کشاورزی گرمسیری (CIAT) هدایت شده و یک سازمان جامعه مدنی با گروه‌­های صنعتی بخش خصوصی و بازیگران دولتی است.

جابه‌جایی‌های کارمندان و مقامات دولتی میان بخش عمومی و بخش خصوصی یکی از مسائل مهم بسیاری از کشورهاست. واگذاری پروژه، مقررات‌گذاری، نظارت و داوری از مهمترین کارکردهای بخش عمومی (غیرخصوصی) در کشورهای مختلف است. انتقال کارمندان و مدیران این بخش‌ها، به بخش خصوصی می‌تواند موجب ایجاد منافعی در بخش خصوصی برای کارمندان شود و زمینه را برای تعارض منافع و ناکارآمدی خدمات ارائه شده در بخش عمومی فراهم کند. این پدیده که در ادبیات تحت عنوان «درب‌گردان» از آن یاد می‌شود، موضوع مطالعه حاضر است.

جلوگیری از فساد یکی از اساسی‌ترین خواسته‌های مردم از حکومت‌هاست. اهمیت این مسئله برای جوامع تا حدی است که علت برخی از انقلاب‌ها و تغییر حکومت‌ها را فساد موجود در حکومت پیشین معرفی می‌کنند. فساد موجود در حاکمیت‌ها را می‌توان به شیوه‌های مختلف دسته‌بندی کرد. با این حال می‌توان گفت که شاکله همه این فسادها به‌وجود آمدن موقعیت‌های تعارض منافع است. بدین معنا که فرد یا سازمان در جایگاهی قرار می‌گیرد که در آن، بین منافع شخصی و منافع اجتماعی تعارضی وجود دارد. اگر در این موقعیت‌ها انتخاب شخص یا سازمان به سمت منافع خودشان باشد فساد رخ خواهد داد.

مفهوم شفافیت «ما به ازای ملموس و مشخص خارجی» ندارد و مفهومی بسیار انتزاعی است. در واقع ماهیت شفافیت به واسطه ماهیت اجتماعی و «بین‌الاذهانی‌اش»، بسیار وابسته به مصادیقی است که بر آن گران‌بار (overload) می‌شود. مشکل آنجایی دشوارتر می‌شود که مصادیق بیرونی شفافیت روز به روز افزون می‌شود (که ناشی از تأثیر فراوان فناوری بر شفافیت است). لازم به ذکر است که این ویژگی‌ها، اختصاصی شفافیت نیست و از این حیث با انبوهی از مفاهیم مهمی نظیر «عدالت» و «رشد» مشابه است.

بروندی یکی از اولین کشورهای آفریقایی بود که به‌عنوان بخشی از تلاش‌ها برای بهبود پیامدهای بخش بهداشت و عملکرد سیستم‌های مربوطه، تأمین مالیِ مبتنی بر نتایج(RBF) را در بخش خدمات درمانی به‌کار برد. RBF ابزاری است که تأمین مالی توسعه را به نتایج از پیش تعیین‌شده ربط می‌دهد. پرداخت فقط زمانی انجام می‌شود که نتایجی که روی آن‌ها توافق شده است، به‌دست آمده باشند. Open RBF که پلتفرمی برای بازکردن داده مربوط به طرح‌های RBF است، جایگاه مهمی در تلاش‌های وزارت بهداشت بروندی برای معرفی روش RBF و تقویت بیشتر پاسخگویی در بخش خدمات درمانی داشته است. Open RBF ابتدا در سال 2014 معرفی شد. نتایج اولیه آن، مثبت بودند و Open RBF وارد مشارکت طولانی مدّت با دولت شد. همچنین Open RBF در آموزش و برنامه‌های آگاهی ‌بخشی در مورد ایدز نیز در بروندی استفاده شده است.