اندیشکده «شفافیت برای ایران»

یکی از موثرترین راه‌های ارتقاء کیفیت عملکرد قوه قضاییه و یکی از کارآمدترین روش‌های مبارزه با فساد در دستگاه قضایی در همه کشورها، «علنی‌سازی» آرای قضات است.
«علنی‌سازی» به این صورت است که با ایجاد یک «سامانه اینترنتی» تمام پرونده‌هایی قضایی که مورد رسیدگی قرار گرفته‌اند - به صورت آزاد و رایگان - در دسترس افکار عمومی گذاشته ‌می‌شود تا شرح حال پرونده و شیوه «استنتاج قاضی» در معرض بررسی و قضاوت عموم قرار گیرد. به واقع در این مُدل، فرض بر این است که وقتی حکمی مورد راستی‌آزمایی و بررسی موشکافانه ناظران - به ویژه حقوقدانان، دانشگاهیان، محققین، دانشجویان حقوق و رسانه‌ها - قرار ‌می‌گیرد،‌ احتمال خبط و لغزش قاضی بسیار کمتر می‌شود.

فناوری شهروندی (در اصل فناوری اطلاعات) نوعی فناوری است که مداخله یا مشارکت مردم در توسعه قوی­‌تر را ممکن می‌سازد، ارتباطات شهروندان را تقویت می­‌کند، زیرساخت دولت را بهبود می‌­بخشد و معمولا صلاح عمومی را در نظر می‌گیرد. این فناوری شامل نرم‌افزارهای کاربردی شهروندی و پلتفرم‌هایی می‌شود که از نهادها و موسسات دولتی پشتیبانی می‌کنند و دیگر نرم‌افزارهایی که دستیابی به این اهداف را ممکن می‌سازند.

دولت بریتانیا در سال 2013 همزمان میزبان اجلاس سازمان همکاری باز (OGP) بود و ریاست G8 را نیز به عهده داشت. دیوید کامرون، نخست وزیر بریتانیا، از این سکوی مشترک برای شروع تعهد مثبت نسبت به شفافیت مالکیت ذینفع استفاده کرد (شناسایی مالکان واقعی شرکت‌ها که ابزار مهمی در از بین بردن توانایی شرکت‌های محافظ برای پوشاندن فساد مالی بود) که قابلیت مطرح کردن هنجارهای جهانی برای مساله مورد نظر را داشت. در پشت صحنه، ائتلاف گروه‌های جامعه مدنی بر فساد، تقلب، توسعه در خارج از کشور و عدالت مالیاتی تمرکز کرده بود که دستور کار را به کمک پایگاه داده پیشتاز داده شرکتی باز یعنی OpenCorporates به پیش می‌بردند.

بسیاری از قوانین کشور ما دچار خلأها و نقص‌های جدی هستند، به‌گونه‌ای که این نقص‌ها باعث می‌شود تا انبوهی از قوانین اجرا نشوند. اولین گام برای رفع این نواقص، شناخت آن‌ها است. در همین راستا ارائه‌‌ای با موضوع عارضه‌یابی متون قانونی کشور تهیه کرده‌ایم.

لازمه‌ «تمدن نوین اسلامی»، تکمیل مراحل پنج‌گانه‌ی این فرآیند است. پس از «انقلاب اسلامی» و تشکیل« نظام اسلامی»، اکنون در مرحله‌ی تشکیل« دولت اسلامی» هستیم که مبارزه با فساد از مهم‌ترین ارکان آن است.

در سال‌های گذشته مسئله مبانی در کشور ما به یک مسئله مهم تبدیل شده است و نظر به قرینه‌های متعدد انحراف در انقلاب اسلامی، سوال از مبانی تبدیل به یکی از اولین سوال‌ها از هر فعال اجتماعی و اقتصادی و سیاسی شده است. البته مسئله مبانی یقینا یکی از مهمترین نیازهای هر حرکتی است. هر حرکتی خواسته یا ناخواسته مبتنی بر مبانی است چه محرک بداند و چه نداند. اما این واقعیت به معنای قبول یک قرائت نادرست از توجه به مبانی نیست.

در تلاش گسترده برای مقابله با اخبار کذب در فضای مجازی، گوگل اخیراً قابلیت «ارزیابی حقایق» (Fact Check) در بخش «جستجو و اخبار» خود را در اختیار تمام کاربران جهان قرار داده است. این ویژگی ماه اکتبر سال 2016 به صورت آزمایشی راه اندازی شد و کاربران به کمک آن می توانند صحت محتوای مختلف را ارزیابی کنند.

در سال 2014، بزرگ‌ترین شیوع ابولا در تاریخ، در غرب آفریقا رخ داد. در ابتدا، اطلاعات در مورد ابولا واکنش‌ها در میان جمع‌آوری‌کنندگان داده بسیار متنوع بود و افرادی که توانایی انجام کاری را داشتند قدرت کافی برای کسب اطلاعات مربوطه را نداشتند. سه پروژه – مرکز واکنش ملی به ابولا در سیرالئون (NERC)، تبادل داده بشردوستانه سازمان ملل متحد (HDX) و ابولا GeoNode - کیفیت و دسترسی به اطلاعات مورد استفاده توسط بشردوستان و سیاست‌گذاران برای مقابله با بحران را به‌طور قابل‌توجهی بهبود بخشیدند.

چالش فساد و پرداختن به اولویت‌بندی دولت‌های آسیایی در دستور کار قرار دادن این موضوع به دنبال بحران مالی شرق آسیا که در سال 1997 آغاز شد، مبارزه با فساد به اولویت اصلی بسیاری از کشورها بدل گشته و افزایش روزافزون افرادی که معتقد به تحمیل هزینه‌های بسیار بالای سیاسی، اقتصادی و اجتماعی فساد بودند، عامل ایجاد این تغییر و تحولات بوده است. پس از روشن شدن دخالت مقامات دولتی بلند پایه در رسوایی‌های متعدد فساد در کشورهایی همچون چین، اندونزی، جمهوری کره، فیلیپین و تایلند، مردم بیش از پیش مهار فساد را خواستار شدند. بررسی‌های صورت گرفته از ادراک و مهار فساد در سطح بین‌الملل نشان می‌دهد که اغلب کشورهای شرق آسیا رتبه‌های پایینی را به خود اختصاص داده که این نمرات به شکل گسترده در رسانه‌های محلی پخش می‌شود و به افزایش آگاهی‌های مردمی درباره این معضل کمک می‌کند.

اعلام عمومی هزینه‌ها و بودجه مجلس وظیفه هر حکومتی محسوب می‌شود و مردم حق دارند که از وضعیت هزینه و بودجه مجلس خود مطلع باشند. در این گزارش مصور، نمونه‌ای از تجارب کشورهای مختلف در شفافیت هزینه‌ها و بودجه‌های مجلس و پارلمان درج شده است.

فساد همانند کوه یخی که بخش کوچکی از آن خارج از آب است، پدیده‌ای پیچیده و دارای ابعاد ناشناخته است. به همین دلیل ریشه‌کن کردن فساد تقریبا ناممکن است. شناخت هرچه بیشتر این پدیده، گام اول مبارزه جدی و دقیق با آن است.

از سال 1994، تلاش‌های بی‌سابقه‌ای برای افزایش آگاهی درباره فساد، ماهیت پنهانی و آثار مخرب آن بر رفاه تمام کشورها و مردم آن‌ها صورت گرفته است. فساد نه فقط تصمیم‌گیری‌های اقتصادی را مخدوش می‌کند، بلکه مانع سرمایه‌گذاری و همچنین باعث تضعیف رقابت و در نهایت تنزل رشد اقتصادی می‌شود. در واقع، شواهدی وجود دارد که جنبه‌های اجتماعی، حقوقی و اقتصادی توسعه، همگی با هم مرتبط هستند و فساد در هر بخش مانع از توسعه در تمام ‌آن‌ها می‌شود.

زمانی که از فساد سخن گفته می‌شود افراد مختلف با توجه به نگرشی که دارند برداشت‌های متفاوتی از آن خواهند داشت. مسئله فساد در هر جامعه امری منفور و زشت است. زیرا فساد در هر فرهنگ، قوم و نژادی عامل تباهی است. یعنی فساد به چیزی گفته می‌شود که از درستی خارج شده و از سلامت گذشته است.