اندیشکده «شفافیت برای ایران»

از جمله موارد آسیب‌زا در فضای سیاسی- رسانه‌ای کشور پیرامون کلان‌حوزه‌ی شفافیت، نام بردن از اتفاقات مختلف خوب یا بد ذیل عنوان کلی شفافیت است. حال آن‌که شفافیت خود به مثابه‌ی یک‌ کلان‌حوزه در بردارنده‌ی مؤلفه‌ها، بخش‌ها و روش‌های مختلفی است که آگاهی از آن‌ها برای فعالین‌ شفافیت، ضروری است. شناخت روش‌های مختلفی چون شفافیت ساختاری، افشاگری و گزارشگری تخلف برای فعالین حوزه‌ی شفافیت در سراسر کشور و البته عموم مردم برای تشخیص سره از ناسره در فضای ناشفاف و غبارآلود رسانه‌ای کشور ضرورتی انکار ناشدنی است. با توجه به سوالات پرتکرار فعالان محترم شفافیت در گروه تلگرامی مجمع شفافیت برای ایران، بر آن شدیم در یادداشت مختصری ضمن مرور تعاریف سه‌گانه‌ی «شفافیت»، «افشاگری» و «گزارشگری تخلف» مهم‌ترین شباهت‌ها و تفاوت‌های این سه را در 8 محور برشماریم. توجه داشته باشید استفاده‌ی غلط و نابجا از مفاهیم سه‌گانه‌ی زیر در مواجه شدن با مسائل و مصادیق مختلف، موجب خسارت و از بین رفتن بار اجتماعی مفهوم درست و صحیح شفافیت خواهد شد و اثرگذاری آن را از بین خواهد برد. از شما فعالین محترم جبهه‌ی شفافیت دعوت می‌کنیم ضمن مطالعه و دقت در مختصر پیشرو، با نظرات، پیشهادات و انتقادات خود چون همیشه یاری‌گر ما در بهبود مطالب ارائه شده باشید.

«مشروعیت من و شما وابسته به مبارزه با فساد، تبعیض و نیز عدالت‌خواهی است. این، پایه مشروعیت ماست. الان درباره مشروعیت حرف‌های زیادی زده می‌شود، بنده هم از این حرف‌ها بلدم؛ اما حقیقت قضیه این است که اگر ما دنبال عدالت نباشیم، حقیقتاً من که این‌جا نشسته‌ام، وجودم نامشروع خواهد بود؛ یعنی هرچه اختیار دارم و هرچه تصرّف کنم، تصرّف نامشروع خواهد بود؛ دیگران هم همین‌طور. ما برای عدالت و رفع تبعیض آمده‌ایم.»  حضرت امام خامنه ای، بیانات در دیدار رئیس‌جمهور و اعضای هیأت دولت‌ سال 82، در این پست سند پیشنهادی "سیاست های مبارزه با فساد در جمهوری اسلامی ایران" را معرفی خواهیم کرد.

پیشرفت‏های تکنولوژیک در دهه‏‌های اخیر، دولت را نیز بی‌نصیب نگذاشته است. با پیشرفت‏های اخیر فناوری اطلاعات و ارتباطات شامل وب 2.0 و وب 3.0 و همچنین شبکه‌های اجتماعی و سیستم‏های موبایل، امکان تغییر رابطه یک سویه از دولت به مردم به رابطه متقابل و همکاری مردم و دولت فراهم شده است. در بخش چهارم از سلسله مباحث دولت به مثابه بستر به بررسی نقش فناوری‌های نوین اطلاعات و ارتباطات در شکل‌گیری دولت به مثابه بستر خواهیم پرداخت.

شفافیت چون هر حوزه‌ی جدید دیگری با انبوهی از سوالات مختلف مواجه است. سوالاتی برآمده از دانش و تجربیات متنوعی به گستره‌ی تنوع مخاطبان شفافیت برای ایران. در این نوشته تلاش داریم ضمن مرور بخشی از سوالاتی که مخاطبان پیرامون شفافیت مطرح کرده‌اند، پاسخی برای ان‌ها تدوین کنیم. بی‌شک مشارکت شما در نقد و تکمیل پرسش‌وپاسخ‌ها، بر غنای ‌آن‌ها خواهد افزود.

معمولا در ایام انتخابات نقش مردم در حکومت پررنگ می‌شود و سیاستمداران قول‌های رنگینی برای جلب نظر مردم می‌دهند. در این مطلب، مروری خواهیم کرد بر مطالب وبلاگ و شش روش مشارکت مردم را بررسی خواهیم نمود. آیا مشارکت مردم در حکومت محدود به مقطعی چون مناسبت‌های ملی و یا انتخابات است؟ دیگر راه‌های مشارکت مردم در حکومت چیست؟

نمودار رابطه حکومت باز، داده باز، شفافیت و دولت به مثابه بستر را در ادامه مشاهده کنید.

این اینفوگرافیک، فرایند مشارکت مردم و بخش خصوصی در فرایند سیاست گذاری را در رویکرد دولت به مثابه بستر  نشان می دهد.

یکی از ارکان اصلی دولت به مثابه بستر، استفاده از منابع، توانمندی‌ها و قابلیت‌های مردم در اداره امور عمومی کشور است. این تعامل و مشارکت مردم و دولت، با توسعه فناوری‌های نوین اطلاعات و ارتباطات، بیش از پیش میسر شده است. در این مطلب به اهمیت مشارکت مردم (و بخش خصوصی) در رویکرد دولت به مثابه بستر پرداخته خواهد شد.

OGP یا «مشارکت جکومت باز»، به منظور ارائه راهنما و پیشنهاداتی دقیق، مشخص و کارگشا به کشورهایی که با نیت مبارزه با فساد در این حوزه وارد می‌شوند، اقدام به تدوین و انتشار یکی از بهترین و جامع‌ترین راهنماهای حوزه شفافیت تحت عنوان «راهنمای حکومت باز» نموده است. در این بخش مروری خواهیم داشت بر مهمترین راهکارهای این سازمان برای شفافیت در زمینه انتخابات.

شفافیت در انتخابات از موضوعاتی است که اهمیت آن بر کسی پوشیده نیست، اما گستره و شاخص‌ها، راهکارها و چگونگی ایجاد آن همواره مورداختلاف بوده و هست. شفافیت انتخابات به سه حوزه کاندیداها، دستگاه‌های اجرایی انتخابات و دستگاه‌های نظارتی قابل افراز است. در یادداشت پیش رو سعی بر آن است تا تعدادی از شاخص های مربوط به شفافیت نامزدها به صورت اجمالی معرفی و پیرامون اهمیت و فواید شفافیت هر شاخص توضیحاتی ارائه گردد.

OGP یا «مشارکت حکومت‌باز»، به منظور ارائه راهنما و پیشنهاداتی دقیق، مشخص و کارگشا به کشورهایی که با نیت مبارزه با فساد در این حوزه وارد می‌شوند، اقدام به تدوین و انتشار یکی از بهترین و جامع‌ترین راهنماهای حوزه شفافیت تحت عنوان «راهنمای حکومت باز» نموده است. در این بخش مروری خواهیم داشت بر مهمترین راهکارهای این سازمان برای شفافیت در زمینه انتخابات.

مفهوم شفافیت علیرغم سادگی، پیچیدگی‌هایی دارد که نوشتن پیرامون آن‌را دشوار می‌کند. این متن، تلاشی در جهت توضیح مختصر این پیچیدگی‌ها است. با این حال مد نظر داشته باشید که اقتضای «خلاصه‌گویی»، حدی از «کلی‌گویی» است و گریزی از آن نیست. بنابراین در ادامه سعی کرده‌ایم کلیاتی را پیرامون مفهوم شفافیت و برخی مفاهیم مرتبط با آن توضیح دهیم.

مسئولین از آنجا که از جانب مردم مسئولیت انجام امور عمومی را به عهده دارند و با منابع عمومی سر و کار دارند، یعنی از بیت‌المال خرج می‌‏کنند و از همین محل نیز حقوق دریافت می‌کنند، می‌بایست وضعیت اموال و دارایی‌شان به تناوب در دوره مسئولیت به طور شفاف اعلام عمومی گردد. ارائه این اطلاعات می‌تواند احتمال کسب درآمدهای نامشروع از طریق فرصت‌ها و رانت‌های ایجاد شده ناشی از جایگاه‏ حاکمیتی و یا دسترسی ویژه به بیت‌المال در مدت مسئولیت را کاهش دهد.